Νέα δυναμική στον διμερή διάλογο για το Αιγαίο

Εν μέσω αντιφατικών σκοπιμοτήτων,

η Σύνοδος Κορυφής της Ε.Ε. τον Δεκέμβριο

θα είναι τεστ για τη διπλωματία του Γ. Παπανδρέου

Αρθρο του Σταύρου Λυγερού στην «Καθημερινή» (11.10.09), που ξεχωρίζει για την πληρότητα και την ενάργειά του

Η άτυπη σύνοδος των υπουργών Εξωτερικών της Διαβαλκανικής Συνεργασίας στην Κωνσταντινούπολη έδωσε την ευκαιρία στον Γιώργο Παπανδρέου να αποκαταστήσει σε χρόνο-ρεκόρ επαφή με τον Ταγίπ Ερντογάν και τον Αχμέτ Νταβούτογλου. Από τη μακρά θητεία του στο υπουργείο Εξωτερικών, ο νέος Ελληνας πρωθυπουργός έχει δείξει την αντίθεσή του στη «διπλωματία χαρακωμάτων» και την προτίμησή του στη «διπλωματία ανοικτού πεδίου».

Αυτό είναι γενικά θετικό, αλλά όχι αυτοσκοπός. Δικαιώνεται μόνο εάν εξυπηρετεί τα εθνικά συμφέροντα είτε στο επίπεδο της ουσίας είτε στο επίπεδο των διεθνών εντυπώσεων. Το κλίμα στην διπλωματία είναι σημαντικός παράγοντας, αλλά δεν αρκεί από μόνο του για να παράξει απτά αποτελέσματα. Οπως έχουν αποδείξει τα γεγονότα, δεν αρκεί ούτε για να αποτρέψει την εκδήλωση τουρκικών προκλήσεων.

Οπως προέκυψε και από τις δηλώσεις του στην Κωνσταντινούπολη, ο νέος πρωθυπουργός παραμένει πιστός στην στρατηγική της «εξημέρωσης του θηρίου», που εγκαινίασε ο ίδιος ως υπουργός Εξωτερικών της κυβέρνησης Σημίτη το 1999. Υπογράμμισε ότι υποστηρίζει την ένταξη της Τουρκίας και κάλεσε τους Ευρωπαίους να της στείλουν το μήνυμα πως είναι καλοδεχούμενη. Παραλλήλως, βεβαίως, υπογράμμισε ότι η Αγκυρα πρέπει να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις της. Πλήρης συμμόρφωση πλήρης ένταξη, όπως έλεγε και ο Κώστας Καραμανλής.

Σύμφωνα με αξιόπιστες πληροφορίες, όμως, ο Γιώργος Παπανδρέου δεν πρόκειται να περιορισθεί σ’ αυτό το επίπεδο. Πολιτική πρόθεσή του είναι να ξαναπιάσει το νήμα του διμερούς διαλόγου για τα προβλήματα στο Αιγαίο, ο οποίος εδώ και χρόνια καρκινοβατεί. Αυτά τα προβλήματα έχουν προϊστορία. Από το 1974 μέχρι τώρα οι διαδοχικές ελληνικές κυβερνήσεις προσπάθησαν να τα επιλύσουν, ακολουθώντας διαφορετικές πολιτικές προσεγγίσεις. Ολες ανεξαιρέτως προσέκρουσαν στις πάγιες επεκτατικές θέσεις της Αγκυρας.

Αυτός είναι ο λόγος, που οι διμερείς διερευνητικές επαφές για τα προβλήματα στο Αιγαίο καρκινοβατούν κι όχι επειδή η προηγούμενη κυβέρνηση δεν ήθελε λύσεις. Ειδικά επί υπουργίας Ντόρας Μπακογιάννη, έγιναν συγκεκριμένες προσπάθειες προς αυτή την κατεύθυνση. Η σημαντική πρόοδος που σημειώθηκε όλα αυτά τα χρόνια σε θέματα «χαμηλής πολιτικής», όπως η οικονομική συνεργασία, σημειώθηκε, επειδή ακριβώς δεν υπήρχε αντίστοιχο εμπόδιο.

Συνάντηση ουσίας

Η συνάντηση Παπανδρέου - Ερντογάν δεν ήταν καθόλου εθιμοτυπική. Οι δυο τους συζήτησαν όλο σχεδόν το φάσμα των διμερών σχέσεων. Καλά ενημερωμένες πηγές υποστηρίζουν ότι ο Ελληνας πρωθυπουργός δεν περιορίσθηκε σε γενικότητες. Κατέστησε σαφές στον Τούρκο ομόλογό του ότι επιθυμία του είναι να εισέλθει σ’ ένα διάλογο ουσίας. Η αντίδραση του Ταγίπ Ερντογάν ήταν θετική. Τα περαιτέρω αναμένεται να καθορισθούν από τους Δημήτρη Δρούτσα και Αχμέτ Νταβούτογλου.

Σύμφωνα μ’ όλες τις ενδείξεις, οι διερευνητικές επαφές θα αποκτήσουν το αμέσως επόμενο διάστημα νέα δυναμική. Ο Ελληνας πρωθυπουργός και το επιτελείο του θεωρούν ότι υπάρχει η δυνατότητα να διαπραγματευθούν συγκεκριμένες λύσεις για τα προβλήματα του Αιγαίου. Προτεραιότητα δίνουν, όμως, στο Κυπριακό, το οποίο συζητήθηκε από τους δύο ηγέτες στην Κωνσταντινούπολη.

Υπενθυμίζουμε ότι το Κυπριακό ρίχνει βαριά τη σκιά του στις ευρωτουρκικές σχέσεις, λόγω της επίμονης άρνησης των Τούρκων να εφαρμόσουν το πρωτόκολλο τελωνειακής σύνδεσης με την Κυπριακή Δημοκρατία, παρ’ ότι το έχουν υπογράψει. Στη σύνοδο κορυφής του Δεκεμβρίου, οι «27» θα κρίνουν την τουρκική υποψηφιότητα υπό το κράτος αντιφατικών σκοπιμοτήτων. Μια ομάδα χωρών, με επικεφαλής το γαλλογερμανικό άξονα επιδιώκει να εκτρέψει την ενταξιακή πορεία σε ειδική σχέση. Στην αντίπερα όχθη, οι Αμερικανοί και οι Βρετανοί επιδιώκουν τη συνέχιση της ενταξιακής πορείας έστω κι αν η Τουρκία δεν εκπληρώνει τις συμβατικές υποχρεώσεις της.

Η Αθήνα και η Λευκωσία είναι εγκλωβισμένες σ’ αυτές τις αντιτιθέμενες σκοπιμότητες. Οπως όλα δείχνουν, η Αγκυρα θα εμμείνει μέχρι τέλους στην άρνησή της να εφαρμόσει το πρωτόκολλο. Αυτό σημαίνει ότι τον Δεκέμβριο οι Γιώργος Παπανδρέου και Δημήτρης Χριστόφιας θα πρέπει να επιβάλουν ακόμα και με βέτο το πάγωμα (όχι τη διακοπή) των ενταξιακών διαπραγματεύσεων της Τουρκίας μέχρι αυτή να το εφαρμόσει. Διαφορετικά, θα αποδεχθούν την τουρκική παραβίαση ακόμα και του πιο στοιχειώδους κοινοτικού κανόνα. Ο Ελληνας πρωθυπουργός δεν απέκλεισε την άσκηση βέτο, αλλά απέφυγε να μιλήσει συγκεκριμένα.

Ουδέτερη έκθεση

Ας σημειωθεί ότι το σχέδιο της έκθεσης του επιτρόπου για τη διεύρυνση Ολι Ρεν για την πρόοδο της Τουρκίας είναι σκανδαλωδώς ευνοϊκό. Αναφέρει τις κακές επιδόσεις της Αγκυρας και τα προβλήματα που αυτή δημιουργεί στους γείτονές της, αλλά τα αναφέρει με ουδέτερο τρόπο, χωρίς να προτείνει τη λήψη μέτρων για να διορθωθεί η κατάσταση. Ο Γιώργος Παπανδρέου επικοινώνησε με τον πρόεδρο της Κομισιόν Μανουέλ Μπαρόζο για να του επιστήσει την προσοχή, αλλά μένει να δούμε πόσο θα πιάσει τόπο η παρέμβασή του.

Οι Αμερικανοί και οι Βρετανοί που παίζουν τον ρόλο του ατζέντη της τουρκικής υποψηφιότητας, κάνουν ό,τι μπορούν για μην παγώσουν οι ενταξιακές διαπραγματεύσεις της Αγκυρας. Ηλπιζαν ότι οι διαπραγματεύσεις Χριστόφια-Ταλάτ θα είχαν καταλήξει σε σχέδιο λύσης πριν από τον Δεκέμβριο. Επειδή αυτό είναι πρακτικά αδύνατο, ασκούν πιέσεις στους ηγέτες των δύο κοινοτήτων να υπογράψουν μια γενικόλογη συμφωνία-πλαίσιο. Αποκλειστικός σκοπός τους είναι η Τουρκία να μην υποστεί κυρώσεις από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο.

Ας σημειωθεί ότι ο Ολι Ρεν κατά πάσα πιθανότητα θα προτείνει τον Δεκέμβριο και την έναρξη των ενταξιακών διαπραγματεύσεων της FYROM. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι θα ανοίξει και δεύτερο μέτωπο για την ελληνική διπλωματία. Προφανής σκοπός του είναι να την υποχρεώσει σε υποχώρηση σ’ ένα από τα δύο μέτωπα. Δηλαδή, να την πιέσει να αποδεχθεί μια βολική για την Τουρκία φόρμουλα, προκειμένου να μην χρειασθεί να εμποδίσει με βέτο την προώθηση της ενταξιακής πορείας των Σκοπίων.