Ανησυχίεςγια τονηλεκτρικότομέα της Xώρας

(Άρθρο του ΡαφαήλΜεν. Μαϊόπουλου, πουδημοσιεύτηκεστην«Καθημερινή»στις 24.8.01)

Ηανάπτυξη καιλειτουργία τουηλεκτρικούτομέα τα χώραμε στόχο τηνωφέλεια τωνπελατών θαεξαρτηθείκυρίως, ταεπόμενα πέντε ωςδέκα χρόνια, από(1) τον τρόποεφαρμογής τουνέου θεσμικούπλαισίου, (2) τηδυνατότηταδραστηριοποίησηςνέων παραγωγώνσε συνθήκεςπραγματικούανταγωνισμούκαι (3) τον ρόλοκαι την απόδοσητα ΔΕΗ, τουκύριουπαραγωγού καιμοναδικού ιδιοκτήτητων δικτύωνμεταφοράς καιδιανομής.

Ταμηνύματα καιαπό τους τρειςαυτούς τομείςδεν δικαιολογούντην αισιοδοξίαπου εκφράζουνκάποιοι αρμόδιοιγια τονηλεκτρικότομέα και αυτόεπιχειρείταινα εξηγηθείστο παρόνσημείωμα.

1.H πρώτηουσιαστικάπράξηεφαρμογής τουνόμου 2773/99 για την«απελευθέρωσητης αγοράςηλεκτρικήςενέργειας»υπήρξε η, μετάσχετικήπρόσκληση τηςΡυθμιστικήςΑρχήςΕνέργειας (ΡΑΕ),επιλογή τωνεταιρειών στιςοποίες θαδοθούν οιπρώτες άδειεςηλεκτροπαραγωγής.

Και η πρώτηαυτή πράξηυπήρξε, στηνουσία της, πράξηκατάργησης ενόςθεμελιώδουςθεσμού τουνόμου, τουμακροχρόνιου σχεδιασμού.

Αςδούμε όμως ταπράγματα με τησειρά.

Ομακρόχρονασχεδιασμόςπροβλέπεται απότην Οδηγία 96/92 ταΕ.Ε. για τηνενιαία αγοράηλεκτρισμού, ωςένα από τα μέσα γιατην εκπλήρωσητωνυποχρεώσεων κοινήςωφέλειας,«προκειμένου ναεξασφαλίζονταιη ασφάλεια τουεφοδιασμού, ηπροστασία τωνκαταναλωτών καιη προστασία τουπεριβάλλοντος»,καιθεσμοθετήθηκεστη χώρα μας μετον πιο πάνω νόμο.

Αντικείμενοτουμακροχρόνιου σχεδιασμού, όπωςπροκύπτει από τονορισμό τουόρου στηνΟδηγία και σύμφωναμε τηνελληνική καιδιεθνήπρακτική, είναι:

l Οπρογραμματισμόςτων αναγκών τηςχώρας γιαεπενδύσεις σεπαραγωγική καιμεταφορικήικανότητα, μεμακροπρόθεσμηπροοπτική,προκειμένου να καλυφθείη ζήτησηηλεκτρικήςενέργειας στοδίκτυο και ναεξασφαλιστεί οεφοδιασμός τωνπελατών.

l Οκαθορισμός τηςσύνθεσης του«μείγματοςκαυσίμου», τουποσοστού δηλ. μετο οποίο κάθεκαύσιμο θασυμμετέχειστην παραγωγήηλεκτρισμού.

l Ηγεωγραφικήκατανομή ταπαραγωγικήςισχύος, για «ναεξασφαλιστεί οεφοδιασμός τωνπελατών» (ζήτημαιδιαίτερηςβαρύτητας γιατο δικό μαςηλεκτρικόσύστημα, λόγωτης σημερινήςσοβαρήςανισοκατανομήςτης ισχύοςμεταξύ Βορράκαι Νότου,εξαιτίας τηςοποίας δενκαλύπτονται, μετην απαιτούμενηασφάλεια καιποιότητα, οιανάγκες της Αττικήςαλλάσυμβαίνουν,σχεδόν κάθεκαλοκαίρι, διαταραχέςστηνηλεκτροδότησήτης).

Γιατονμακροχρόνιοσχεδιασμό, ο ν. 2773/99, πουκαθορίζει τονέο πλαίσιοανάπτυξης καιλειτουργίαςτου ηλεκτρικούμας τομέα, ορίζειτα εξής:

l Επιβάλλειη «άσκηση δραστηριότηταςηλεκτρικήςενέργειας» νατελεί υπό τηνεποπτεία του κράτους,«στο πλαίσιο τουμακροχρόνιουενεργειακούσχεδιασμού τηςχώρας».

l Ορίζειότι οι όροι καιοι προϋποθέσειςχορήγησηςαδειώνηλεκτροπαραγωγήςαναφέρονταικαι στηνυλοποίηση τουμακροχρόνιουενεργειακούσχεδιασμού τηςχώρας.

l Καθορίζειτον χρονικόορίζοντα τουσχεδιασμού (πενταετήκαι δεκαετή), τοκυβερνητικόόργανο που θα εκδίδειτην απόφαση γιατον σχεδιασμό(τον υπουργό Ανάπτυξης),τη διαδικασία πουθα πρέπει ναακολουθείται(προηγούμενηγνώμη της ΡΑΕ,τωνπαραγωγικώνφορέων, ταοικονομικήςκαι κοινωνικήςεπιτροπής καιειδικώνεπιστημόνων)και το όργανο τηςΒουλής στοοποίο θα πρέπει ναγνωστοποιείταιη απόφαση αυτή (τηναρμόδια διαρκήεπιτροπή της Βουλής).

Παράτις ρητέςαυτέςδιατάξεις τουνόμου για τον μακροχρόνιοσχεδιασμό και σεαντίθεση με τησυνεπαγόμενηλογική τάξη πραγμάτων(που επιβάλλει ναπροηγηθεί ηκατάρτιση καιη έγκριση τουμακροχρόνιουπρογράμματοςκαι ναακολουθήσει,με βάση το πρόγραμμααυτό, ηδιαδικασίααδειοδότησης), αποφασίστηκε:

l το είδοςτου καυσίμουγια τις νέεςμονάδεςπαραγωγής ναεπιλεγεί από τηΡΑΕ,

l ηεπιλογή τηςισχύοςηλεκτροπαραγωγήςκαι ηγεωγραφικήκατανομή τα να«ανατεθούν» στουςυποψήφιουςηλεκτροπαραγωγούς,

l οι εταιρείεςστις οποίες θαδοθούν οιάδειεςηλεκτροπαραγωγήςνα επιλεγούν, χωρίςδέσμευση από, ήαναφορά σε,κάποιοπρόγραμμα.

Με τιςαποφάσειςαυτέςκαταργήθηκεουσιαστικά ο μακροχρόνιοςσχεδιασμός στηνανάπτυξη τουηλεκτρικούτομέα, όπως τονέχει προβλέψει ονομοθέτης, καιανατέθηκαν στηΡΑΕ και στη«λειτουργία τηςαγοράς»αρμοδιότητεςπου ανήκουν σεάλλους, σταόργανακατάρτισης καιέγκρισης τουμακροχρόνιουσχεδιασμού.

2.Ηδραστηριοποίησηνέων «δόκιμων»ηλεκτροπαραγωγών, σεσυνθήκεςπραγματικούανταγωνισμού,προϋποθέτει (α)καύσιμο μεεξασφαλισμένηποιότητατροφοδοσίας(χαρακτηριστικάκαι συνέχειαπαροχής) (β)ανταγωνιστικήαγορά καυσίμου(γ) τιμέςκαυσίμου καιηλεκτρισμού,που ναεξασφαλίζουναποδεκτέςαποδόσειςκεφαλαίων.

Όμως:

l Ηποιότητατροφοδοσίας τηςχώρας μεφυσικό αέριοδεν είναι αυτήπου θα ’πρεπε,εξαιτίας ταμεταφοράς τουαερίου με έναμοναδικόαγωγό, από ένακόμβο του δικτύουαπό τον οποίοτροφοδοτούνταιτέσσερις χώρες,με συνεχώςαυξανόμενηζήτηση, σεσυνδυασμό μετην έλλειψηκατάλληλωναποθηκευτικώνχώρων.

l Ηύπαρξη μιαςμόνο, σήμερα,και δύο,αργότερα,εταιρειών πουθα ελέγχουντην αγοράφυσικούαερίου, ενώσυγχρόνως οι ίδιεςθα είναι καιηλεκτροπαραγωγοί,δεν επιτρέπειαισιοδοξία ωςπρος τηδυνατότητα ναεπικρατήσουνσυνθήκεςπραγματικού ανταγωνισμού.Επί πλέον, οάνθρακας, η αγοράτου οποίουείναι καιπροβλέπεται ναπαραμείνει γιαπολλά χρόνιαανταγωνιστική,φαίνεται ναβρίσκεται έξωαπό τις σκέψειςτων αρμοδίων.

l Η τιμήτου φυσικούαερίου έχεισοβαράεπιβαρυνθεί απότην υπέρμετρηαύξηση του κόστουςκατασκευής" τουδικτύουμεταφοράς (και,μέχρι σήμερα,δεν έχει εξηγηθείπώς, χωρίςεπιδότηση,μπορεί νααπαλλαγεί από τοβάρος αυτό), ενώμια ουσιαστικήαύξηση τωνσημερινών τιμώνρεύματος τηςΔΕΗ, που ενίοτεπροβάλλεται ωςαναγκαία, δενείναι εύκοληυπόθεση.

l Ηπροσπάθεια γιαβελτίωση τωνσυνθηκών αυτώνστις αγορές καυσίμουκαιηλεκτρισμού θααπαιτήσειμεγάλο χρονικόδιάστημα καιθα κοστίσειαρκετά.

Διαπιστώσειςόπως οι παραπάνωοδήγησαν ίσωςτους αρμόδιουςτου ΣΕΒ νακάνουν τιςγνωστέςαπαισιόδοξεςπροβλέψει, για τιςπροοπτικέςιδιωτικώνεπενδύσεωνστηνηλεκτροπαραγωγήκαι τονσύμβουλο-συντάκτητουεπιχειρησιακούσχεδίου τα ΔΕΗ(Business Plan) 2001-2005 ναπροβλέπει ότι«ανεξάρτητοι παραγωγοί»δεν θαεμφανιστούνστην αγοράηλεκτρισμούμέχρι το 2006.

3.Ο ρόλος και ηαπόδοση της ΔΕΗ στιςσυνθήκες τηςελεύθερηςαγοράςηλεκτρισμούαξίζει ναεξεταστούνιδιαίτερα, και αυτόίσως γίνει σεκάποια άλληευκαιρία.

Σήμερα,θα αρκεστούμεστην απλήκαταγραφήτριών μόνοσημείων:

l Οιπροσδοκίες γιαεκσυγχρονισμό ταΔΕΗ μέσω τηςμετοχοποίησήςτης, όπως αυτήπροτείνεταισήμερα, είναιυπερβολικές.

l Τασυμπεράσματατουεπιχειρησιακούσχεδίου 2001-2005 της ΔΕΗγια την κάλυψητης ζήτησηςκαι για τακύρια οικονομικάμεγέθη τηςΕπιχείρησηςστηρίζονται σευποθέσεις καιπαραδοχές,αρκετές από τιςοποίες δενμπορούν ναθεωρηθούνρεαλιστικές.

l Ησυνεχιζόμενηεπενδυτικήαποχή της ΔΕΗ σεέργα παραγωγής(βασισμένηστην εκτίμησηότι το προκύπτονμεγάλοέλλειμμα ισχύοςκαι ενέργειαςθα καλυφθεί μεεισαγωγές απότη Βουλγαρίακαι με αγορέςαπό ιδιωτικάαιολικά πάρκακαισυμπαραγωγούςηλεκτρισμού-θερμότητας)είναι πολιτικήεξαιρετικάριψοκίνδυνητόσο για τη ΔΕΗόσο και για τοσύνολο τουηλεκτρικούτομέα.

Τοσυμπέρασμα πουπροκύπτει είναιπλέον προφανές:

- Όταναπουσιάζει ομακροχρόνιος σχεδιασμόςαπό την ανάπτυξηκαι λειτουργίατου ηλεκτρικούτομέα,αντίθεταμάλιστα με τηρητή επιταγήτου νομοθέτη,

- όταν ηαγορά τωνκαυσίμωνηλεκτροπαραγωγήςπαρουσιάζεισοβαράπροβλήματαποιότηταςτροφοδοσίας,δομής καιτιμών,

- όταν ηείσοδος νέωνηλεκτροπαραγωγώνστην αγοράείναιπροβληματική,

- όταν η ΔΕΗ, ομοναδικόςσήμερα παραγωγός,έχει κηρύξειεπενδυτικήαποχή, ενώ, κάθεμέρα που περνάει,βλέπει ναχάνεται η πίστητων στελεχώντα σ' αυτήν καινααπομειώνεται ητεχνογνωσίατης,

- ότανσυμβαίνουν όλααυτά, δενμπορούμε ναείμαστεαισιόδοξοι γιατον ηλεκτρικότομέα τηςχώρας και την«εξασφάλισητου εφοδιασμούτων πελατών» μετηναπαιτούμενηποιότητα και μεσωστές τιμές,για τα επόμενααρκετά χρόνια.