Εμμονές Εκκλησίας και επικριτών της, την εποχή του Κοροναϊού

Με αφορμή δύο άρθρα των Ν. Αλιβιζάτου και Π. Μπουκάλα, στην “Καθημερινή”

του Ραφαήλ Μεν. Μαϊόπουλου

1. Η Διαρκής Ιερά Σύνοδος, με την απόφασή της στις 9/3/2020 για το ζήτημα του κορωναϊού, διέπραξε ένα μοιραίο λάθος.

Επικέντρωσε το ενδιαφέρον της σε κήρυγμα για το Μυστήριο της Θείας Κοινωνίας, αντί να πάρει αποφάσεις για το πρακτικό ζήτημα της λήψης μέτρων για την αποφυγή της συνάθροισης των πιστών στους ναούς.

Παρότι η απαγόρευση της συνάθροισης στους ναούς, για την αποφυγή της διασποράς του θανατηφόρου ιού, όχι μόνο δεν προσκρούει στους ιερούς κανόνες της Εκκλησίας, αλλά, αντιθέτως, στηρίζεται στην ίδια την διδασκαλία του Ευαγγελίου, που επιβάλλει να μην “εκπειράζομεν τον Κύριον τον Θεό μας”.

Γράφει ο Ευαγγελιστής Λουκάς: “Καὶ (ο διάβολος) ἤγαγεν αὐτὸν (τον Ιησού) εἰς Ἱεροσόλυμα, καὶ ἔστησεν αὐτὸν ἐπὶ τὸ πτερύγιον τοῦ ἱεροῦ καὶ εἶπεν αὐτῷ• εἰ υἱὸς εἶ τοῦ Θεοῦ, βάλε σεαυτὸν ἐντεῦθεν κάτω• γέγραπται γὰρ ὅτι τοῖς ἀγγέλοις αὐτοῦ ἐντελεῖται περί σοῦ τοῦ διαφυλάξαι σε, καὶ ὅτι ἐπὶ χειρῶν ἀροῦσι σε, μήποτε προσκόψης πρὸς λίθον τὸν πόδα σου. Καὶ ἀποκριθεὶς εἶπεν αὐτῷ ὁ Ἰησοῦς ὅτι εἴρηται, οὐκ ἐκπειράσεις Κύριον τὸν Θεόν σου» (Λουκάς, Δ΄ 9–12).

2. Όπως η Ιερά Σύνοδος έτσι και αρκετοί επικριτές της επικέντρωσαν την κριτική τους για τη στάση της Εκκλησίας στο ζήτημα της αντιμετώπισης του κοροναϊού κυρίως στο δόγμα για τη Θεία Κοινωνία.

Πρόσφατο παράδειγμα άρθρο του ομότιμου καθηγητή του Συνταγματικού Δικαίου κ. Νίκου Αλιβιζάτου, στην “Καθημερινή” στις 25 Μαρτίου.

Στο άρθρο αυτό, με τίτλο “Ποια δημοκρατία μετά τον COVID-19;” ο κ. Αλιβιζάτος, μετά τους Ντόναλντ Τραμπ, Ματέο Σαλβίνι, Τζόρτζιο Αγκάμπεν και Σλαβόι Ζίζεκ, εμπλέκει και … τη Θεία Κοινωνία. Υπαινισσόμενος πως στο θέμα της Θείας Κοινωνίας άλλη υπήρξε η στάση του Οικουμενικού Πατριάρχη και άλλη η στάση της Εκκλησίας της Ελλάδος.

Γράφει συγκεκριμένα:

“Την τιμή της (Ορθοδοξίας) έσωσε ο Οικουμενικός Πατριάρχης”, ενώ “Με αφορμή τη συζήτηση για τη Θεία Κοινωνία (η Διαρκής Ιερά Σύνοδος και οι ελλαδικοί μητροπολίτες) έδωσαν ένα ακόμη δείγμα –μοναδικό παγκοσμίως, θα τολμούσα να πω– αρτηριοσκληρωτικής προσήλωσης στους τύπους εις βάρος της ουσίας…”).

Οι Ορθόδοξες Εκκλησίες, όμως, πάντοτε πίστευαν, δίδασκαν και έπρατταν ακριβώς τα ίδια με αυτά που και σήμερα πιστεύουν, διδάσκουν και πράττουν για τη Θεία Κοινωνία, όπως δείχνουν οι πρόσφατες εγκύκλιοι του Οικουμενικού Πατριαρχείου και της Εκκλησίας της Ελλάδος, αλλά και της Αρχιεπισκοπής Αμερικής:

- “Όσοι προσέρχονται ‘μετά φόβου Θεού, πίστεως και αγάπης’ και απολύτως ελεύθερα χωρίς κανένα δυναστικό καταναγκασμό, κοινωνούν το Σώμα και το Αίμα του Χριστού, που γίνεται ‘φάρμακο αθανασίας’, ‘εις άφεσιν αμαρτιών και εις ζωήν αιώνιον’ ” (Ιερά Σύνοδος της Εκκλησίας της Ελλάδος).

- “Η Μεγάλη του Χριστού Εκκλησία, γνωρίζει εμπειρικώς μέσα από τη δισχιλιετή πορεία της, ότι η Θεία Κοινωνία είναι ‘αντίδοτον του μη αποθανείν’ και μένει στη μέχρι τώρα Ορθόδοξη διδασκαλία περί της Θείας Μεταλήψεως” (Ιερά Σύνοδος του Οικουμενικού Πατριαρχείου).

- “Τα άχραντα μυστήρια, η Αγία Ευχαριστία, δεν είναι απλώς ένα ουσιαστικό στοιχείο αλλά το ίδιο το σώμα και το αίμα του Κυρίου μας Ιησού Χριστού” (“The sacrament of sacraments, the Holy Eucharist, is not simply a material element but the very body and blood of our Lord Jesus Christ”) (Αρχιεπίσκοπος Αμερικής κ. Ελπιδοφόρος).

3. Άλλοι προχώρησαν περισσότερο, ανακατεύοντας θέματα πίστης και εκκλησιαστικών δογμάτων με θέματα της επιστήμης.

Πρόσφατο παράδειγμα άρθρο του κ. Παντελή Μπουκάλα με τίτλο “Περί της ανοσίας της πίστης”, στην “Καθημερινή” στις 18 Μαρτίου, όπου ο συγγραφέας σημειώνει:

“Οι συντηρητικότεροι της ιεραρχίας και της πολιτικής επινόησαν την ‘ανοσία της πίστης’. Είναι σαν να πρεσβεύουν (…) ότι ήγγικεν ο καιρός (…) να αναδειχθεί η ανωτερότητα του δικού μας δόγματος και να επικυρωθεί η υπεροχή, η μοναδικότητα μάλλον, του δικού μας Θεού. Αν άκουγαν λίγο προσεκτικότερα τον κοινωνικό ψίθυρο (ο κ. Μπουκάλας φαίνεται πως τον άκουσε), ίσως να καταλάβαιναν ότι το μοιραίο ταξίδι στους Αγίους Τόπους άνοιξε μια τρυπούλα ακόμα και στην ασπίδα πίστης των πιο αποφασισμένων, των βαθύτερα πεπεισμένων. Μια τρυπούλα αμφιβολίας. Ή και παράπονου”.

Είναι εκείνοι που δεν μπορούν να δεχτούν πως το θρησκευτικό φαινόμενο δεν συνδέεται με κανένα τρόπο με την επιστήμη (δεν την έχει αντίπαλο ούτε σύμμαχο), πως αποτελεί μια παγκόσμια διαχρονική Πραγματικότητα και πως δεν μπορεί παρά ως Πραγματικότητα να αντιμετωπίζεται.

4. Τέλος, κάποιοι ζήτησαν να επέμβει η Κυβέρνηση και στο ζήτημα της Θείας Κοινωνίας.

ΟΜΩΣ, υπάρχει και το ζήτημα της συνταγματικής προστασίας των ιερών κανόνων της Εκκλησίας, για το οποίο ο Ευάγγελος Βενιζέλος, καθηγητής του Συνταγματικού Δικαίου, γράφει:

“Εάν η Εκκλησία ως υποκείμενο της θρησκευτικής ελευθερίας κατά το άρθρο 13 (του Συντάγματος) θεωρεί ότι αυτοί είναι οι κανόνες της, δεν έχει κανείς δικαστής το δικαίωμα να διατυπώσει διαφορετική άποψη (…). Είναι συνεπώς προφανές ότι οι ιεροί κανόνες προστατεύονται κατά το Σύνταγμα ως στοιχεία της θρησκευτικής ταυτότητας, και άρα της θρησκευτικής ελευθερίας της Ορθόδοξης Εκκλησίας… ” (Βιβλίο του “Η Δημοκρατία μεταξύ συγκυρίας και Ιστορίας”, κεφ. VIII παρ. 2 “Οι σχέσεις Κράτους και Εκκλησίας ως συνταγματικά ρυθμισμένες” (σελ. 448, 450).

Ο γράφων, ως μη θεολόγος ή νομικός, δεν μπορεί να πει αν τα ως άνω ισχύουν και για τη Θεία Κοινωνία. Οι κ.κ. Ευάγγελος Βενιζέλος και Νίκος Αλιβιζάτος ασφαλώς μπορούν.

5. Οι αντιεκκλησιαστικές εμμονές βλάπτουν το ίδιο με τις εκκλησιαστικές.

Θα ήταν αλλιώς τα πράγματα, αν η κριτική για τη στάση της ηγεσίας της Εκκλησίας στο ζήτημα του κοροναϊού, επικεντρωνόταν όχι στο, θεολογικού ενδιαφέροντος, θέμα της Θείας Κοινωνίας αλλά στο πρακτικό ζήτημα της αποφυγής της συνάθροισης των πιστών στους ναούς, για το οποίο η ηγεσία της Εκκλησίας της Ελλάδος δεν θα μπορούσε να αντιτάξει κανένα επιχείρημα.