Γιατί τα spreads εξακολουθούν να είναι υψηλά για την Ελλάδα

Η κυβέρνηση δεν έχει καταφέρει, έξι μήνες μετά τις εκλογές, να έχει αποδεκτά επιτόκια για τον δανεισμό της Χώρας, γιατί απέτυχε να πείσει τις αγορές ότι είναι ικανή να μειώσει, αρκούντως και σε λογικό χρονικό διάστημα, το έλλειμα και το χρέος μας. Αντίθετα, τις έκανε να αμφιβάλουν για την ικανότητά μας να πάρουμε και να εφαρμόσουμε με συνέπεια τις αναγκαίες αποφάσεις για μια πετυχημένη πορεία της χώρας μας στο μέλλον, που είναι αυτό που κυρίως (τις) ενδιαφέρει και που καθορίζει τη συμπεριφορά τους απέναντί μας .

Τα κύρια αίτια της αποτυχίας αυτής μπορούμε να τα συνοψίσουμε ως εξής:

- Ο πρωθυπουργός άργησε να αντιληφθεί την κρισιμότητα της δημοσιονομικής κατάστασης της Χώρας (βλ. 1 πιο κάτω).

- Ο προϋπολογισμός του 2010, που παρουσιάστηκε τον Νοέμβριο 2009, υπήρξε κατώτερος των προσδοκιών της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των αγορών (με τα 3 δισεκ. ευρώ που πρόβλεπε για την ικανοποίηση προεκλογικών εξαγγελιών κ.λ.π.), με συνέπεια το spread των 10ετών ελληνικών ομολόγων να αυξηθεί κατά τρεις μονάδες βάσης αμέσως μόλις έγιναν γνωστές οι βασικές του προβλέψεις.

- Η κυβέρνηση καθυστέρησε να εφαρμόσει, ή εφάρμοσε ελλιπώς, τα συγκεκριμένα εκείνα μέτρα που η Ευρωπαϊκή Ένωση και οι αρμόδιοι ελληνικοί και διεθνείς οργανισμοί από καιρό είχαν υποδείξει. Τα μέτρα που ανακοίνωνε για την αντιμετώπιση του προβλήματος ήσαν ανεπαρκή, ανακοινώνονταν “κατά δόσεις” και καθυστερημένα, τροποποιούνταν διαρκώς, συναντούσαν ισχυρές αντιδράσεις από αξιωματούχους του κυβερνώντος κόμματος, ακόμα και από υπουργούς… (βλ. 2 πιο κάτω).

- Η κυβέρνηση δεν πήρε στα σοβαρά τις προειδοποιήσεις και απαιτήσεις παραγόντων και οργάνων της Ευρωπαϊκής Ένωσης και δεν εκτίμησε σωστά τις προθέσεις τους στην αντιμετώπιση του ελληνικού προβλήματος, ενώ αγνόησε την αποφασιστικότητα της Γερμανίας να εμμείνει σε όσα, από την αρχή και με σαφήνεια, είχε διατυπώσει (βλ. 3 πιο κάτω).

- Οι (αλλεπάλληλες) δηλώσεις του πρωθυπουργού (αλλά και του υπουργού Οικονομίας και του κυβερνητικού εκπροσώπου) για το τί ζητάει (και τι δεν ζητάει) η Ελλάδα από την Ευρωπαϊκή Ένωση και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο ήσαν αντιφατικές, αμφίσημες ή ακατανόητες και προκαλούσαν δυσμενείς για μας αποφάσεις των αγορών. Για παράδειγμα, ο πρωθυπουργός και ο υπουργός Οικονομικών επέμεναν να δηλώνουν, απ’ τη μια, ότι δεν ζητάμε οικονομική βοήθεια ούτε από την ΕΕ ούτε από το ΔΝΤ και, απ’ την άλλη, ότι θέλουμε από την ΕΕ “garantees for financial support” ή “a package of standby loans” ή “an aid programme” ή “a planned bail-out”, κι αν δεν τα παίρναμε απ’ αυτήν θα στρεφόμασταν στο ΔΝΤ (βλ. 3 και 4 πιο κάτω).

1. O πρωθυπουργός, ενώ είχε προειδοποιηθεί, άργησε να αντιληφθεί την κρισιμότητα της δημοσιονομικής κατάστασης της Χώρας

- «Στην Ευρώπη συζητείται ευρέως ότι η Ελλάδα κινδυνεύει με χρεοκοπία (...). Η Αθήνα είναι ενήμερη για την κατάληξη αυτών των συζητήσεων» (Κ. Καλλίτσης, «Κ» 28.9.09).

- «Ο κ. Προβόπουλος τόνισε επίσης ότι είχε ενημερώσει πριν από τις εκλογές τόσο τον κ. Κώστα Καραμανλή όσο και τον κ. Γιώργο Παπανδρέου για την πραγματική δημοσιονομική κατάσταση της χώρας» («Κ» 25.11.09).

- «Η χώρα βρίσκεται στο χείλος της χρεοκοπίας, αλλά το πολιτικό μας σύστημα ζει σε ένα δικό του κόσμο (Κύριο άρθρο «Κ» 10.1.10).

- «Ενα ερώτημα βρίσκεται σήμερα στα χείλη όσων αγωνιούν για το μέλλον του τόπου: Έχει ο Γιώργος πλήρη επίγνωση του οικονομικού αδιεξόδου της χώρας ή όχι;» (Στ. Κασιμάτης, «Κ» 14.1.10).

- «Έπειτα από τρεις μήνες διακυβέρνησης είναι πλέον εμφανής η δυσκολία του πρωθυπουργού να πάρει γρήγορες, συνεπείς και στρατηγικά σχεδιασμένες αποφάσεις, ιδιαίτερα στην οικονομία» (Χαρ. Τσούκας, «Κ» 17.1.10).

- «Ο κ. Παπανδρέου παραμένει μυστήριο γιατί άργησε τόσο πολύ να καταλάβει ότι παρέλαβε τον ‘Τιτανικό’. Ξένοι οικονομολόγοι του είχαν εξηγήσει πως ‘καλύτερα ίσως να δηλώσεις πως χρεοκοπείς και να επαναδιαπραγματευθείς το χρέος σου’, ο κ. Προβόπουλος του είχε εξηγήσει την κατάσταση και όλοι οι έμπειροι συνομιλητές του από την ‘αγορά’ πόσο καταστροφική μπορεί να ήταν η συμβολή της κας Κατσέλη στην κατάρτιση του οικονομικού του προγράμματος. Τους αγνόησε όλους, δήλωσε πως ‘λεφτά υπάρχουν’ και παγιδεύτηκε σε μια παρατεταμένη άρνηση για την ανάγκη να ακολουθήσει το ‘μοντέλο Καραμανλή’» (Αλ. Παπαχελάς, «Κ» 14.2.10).

- «Ο πρωθυπουργός εξήγησε επιτέλους με απλά λόγια στον ελληνικό λαό την αλήθεια, πως δηλαδή έχει να επιλέξει ανάμεσα στη στάση πληρωμών και τη λήψη αυστηρών μέτρων. Η κατάσταση της χώρας θα ήταν ασφαλώς πολύ καλύτερη αν ο κ. Παπανδρέου είχε αντιληφθεί την πραγματικότητα πριν από πέντε μήνες και είχε πάρει εγκαίρως τις αναγκαίες αποφάσεις» (Κύριο άρθρο «Κ», 3.3.10).

- «Όταν ο πρωθυπουργός σχημάτισε την κυβέρνηση τον περασμένο Οκτώβριο δεν είχε αντιληφθεί προφανώς ότι η χώρα βρισκόταν σε κατάσταση εκτάκτου ανάγκης. Θα έπρεπε αλλά δεν το αντελήφθη, όπως και η πλειονότητα των Ελλήνων πολιτών» (Κύριο άρθρο «Κ» 14.3.10).

- «Ο πρωθυπουργός άλλαξε πολιτική τη 2^α Φεβρουαρίου, παραδεχόμενος πως μέχρι τότε δεν είχε αντιληφθεί το μέγεθος της κρίσης! Μέτρα όμως ανακοίνωσε την 3^η Μαρτίου. Ένα μήνα αργότερα» (Μπ. Παπαδημητρίου, «Κ» 14.3.10).

2. Η κυβέρνηση και η ΕΕ για τα μέτρα αντιμετώπισης του δημοσιονομικού μας προβλήματος

- «Εμείς θα πάμε στην Ευρωπαϊκή Ένωση να διαπραγματευθούμε με ένα μεσοπρόθεσμο αξιόπιστο πρόγραμμα που δεν θα πνίγει την αγορά... » (Γ .Α. Παπανδρέου, «Καθημερινή» 15.9.09).

- Επιστολή του Ζαν-Κλοντ Γιούνγκερ, προέδρου του Eurogroup, μετά από συνεννόηση με τους Χοακίν Αλμούνια και Ζαν-Κλοντ Τρισέ, στην οποία κατονομάζονται συγκεκριμένα μέτρα που πρέπει να πάρει η ελληνική κυβέρνηση («Κ» 2.11.09).

- «Η κατάσταση (της Ελλάδας) είναι πάρα πολύ δύσκολη και γνωρίζουμε όλοι τα αριθμητικά στοιχεία και τις γενναίες αποφάσεις που πρέπει να ληφθούν. Η κυβέρνηση της Ιρλανδίας προχώρησε στη λήψη δύσκολων αλλά σωστών αποφάσεων, κάτι το οποίο πρέπει να κάνει και η Ελλάδα» (Ζαν-Κλοντ Τρισέ, πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, «Κ» 8.12.09).

- «Η δημοσιονομική κατάσταση της Ελλάδας είναι εξαιρετικά σοβαρή και γι’ αυτό η Ελλάδα πρέπει έγκαιρα να αναλάβει αποφασιστική δράση» (Λ. Παπαδήμος, αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, «Κ» 14-15.12.09).

- «Η επιβολή επώδυνων μέτρων δεν είναι στα σχέδια της κυβέρνησης και δεν ζητάμε συναίνεση για επώδυνα μέτρα (...)Οι δεσμεύσεις για αυξήσεις πάνω από τον πληθωρισμό βεβαίως ισχύουν» (Γ. Πεταλωτής, κυβερνητικός εκπρόσωπος, «Κ» 2.2.10).

- “Αν αυτά τα μέτρα είχαν ληφθεί πριν από καιρό, πιθανότατα δεν θα είχαν επιτρέψει στις αγορές να εξακολουθούν να έχουν αυτό το μέγεθος της αμφισβήτησης” (Φ. Σαχινίδης, υφυπουργός Οικονομικών, “Ο Δήκτης” “Κ” 4.2.10).

- «Η άποψή μας είναι ότι το πρόγραμμα της ελληνικής κυβέρνησης δεν είναι επαρκές...Οφείλουν να είναι σοβαροί... Εχουμε ανάγκη από πιο συγκεκριμένα μέτρα σε ό,τι αφορά τη φορολογία και σε ό,τι αφορά τις δαπάνες» (Άντερς Μποργκ, υπουργός Οικονομικών της Σουηδίας, «Κ» 16.2.10).

3. Η Ελλάδα ζητάει πολιτική στήριξη, όχι οικονομική βοήθεια, και η Ευρωπαϊκή Ένωση δηλώνει έτοιμη να αναλάβει αποφασιστική δράση, όταν χρειαστεί, σημειώνοντας ότι η Ελλάδα δεν χρειάζεται χρήματα από την ΕΕ αυτή τη στιγμή «και η Ελληνική κυβέρνηση το έχει βεβαιώσει αυτό»

Η Ελλάδα ζητάει...

- «Σημαντική η απόφαση της Ε.Ε. και της Ευρωζώνης για συντονισμένη δράση αν χρειαστεί, η οποία απόφαση αποτελεί ταυτόχρονα και ένα καθαρό μήνυμα στις αγορές και τους πιθανούς κερδοσκόπους» (στη συνέντευξη Τύπου στις Βρυξέλλες στις 11.2.10, μετά το πέρας του άτυπου Συμβουλίου Κορυφής στις, «Κ» 12.2.10).

- «Η Ένωση εμφανίστηκε άτολμη και δεν στήριξε ούτε την Ελλάδα ούτε άλλες χώρες, οι οποίες δέχονταν την επίθεση των διεθνών αγορών. Αντίθετα υπήρξαν προφητείες κατάρρευσης και μη συντονισμός μεταξύ των οργάνων της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Υπήρξε απέραντη ‘μετρολογία’ αρμοδίων και αναρμοδίων και τελικά υπονόμευση της ίδιας της ευρωπαϊκής στήριξης» (στη συνεδρίαση του Υπουργικού Συμβουλίου, «Κ» 13.2.10).

- «Η Ελλάδα αναμένει από την Ευρωπαϊκή Ένωση πολιτική στήριξη και όχι οικονομική βοήθεια. Η Ελλάδα δεν απευθύνθηκε στη Διεθνή Κοινότητα ούτε στην Ευρωπαϊκή Ένωση για οικονομική βοήθεια. Η Ελλάδα προτίθεται και είναι ικανή να επιλύσει τα προβλήματά της από μόνη της» (Γ. Α. Παπανδρέου, στο Ρωσικό Κρατικό Πρακτορείο ‘Ρία Νόβοστι, «Κ» 12.2.10).

- «Greece’s Finance Minister George Papaconstantinou said that he wanted the other eurozone nations to release details of their planned bail-out for his country to ease market fears that the country could default on its debt. But Mr Juncker said it would be ‘unwise’ to publicly detail ‘the measures we are putting in place’. Mr Papaconstantinou has said repeatedly that his country isn’t asking for financial help from Brussels” (BBC News ηλεκτρονική έκδοση 16.2.10).

- «Η Ελλάδα δεν ζητά σχέδιο διάσωσης, ούτε θέλουμε χρήματα (...) Θέλουμε να μπορούμε να δανειζόμαστε με τους ίδιος όρους (όπως άλλες χώρες)» (Γ. Α. Παπανδρέου, στη Διάσκεψη για την Προδευτική Διακυβέρνηση με θέμα ‘Στρατηγικές Ανάπτυξης μετά την κρίση’, στο Λονδίνο, «Κ» 19.2.10).

- «Give us the time, give us the support –and I’m not talking about financial but political support– in order to show you that what we’re saying is being implemented and we are credible again. We don’t have at this point a need for borrowing. Our borrowing needs are covered until mid-March. What we’re saying is simply that we need the help so we can borrow at the same rate as other countries, not at the high rates that undermine the possibility for making the changes [to Greece’s deficit]» (Γ. Α. Παπανδρέου, στο BBC, ηλεκτρονική έκδοση BBC 21.2.10).

- «Δεν είμαστε αήθης χώρα που ζητά να ζήσει από τον πλούτο των άλλων, ζητάμε πολιτική στήριξη ώστε να πετύχουν οι μεταρρυθμίσεις και να μην πληρώσουμε περισσότερα» (Γ. Α. Παπανδρέου, στις 18.3.10, στην Ειδική Επιτροπή Οικονομικής κρίσης του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου (European Parliament’s special committee on financial crisis), «Κ» 18.3.10).

-«Greek Prime Minister George Papandreou said in Brussels on Thursday that he wants guarantees for financial support to come out of a European Union summit in Brussels set for next Thursday and Friday. He said he might turn to the IMF for help if Europe isn’t more forthcoming» (The Wall Street Journal, ηλεκτρονική έκδοση, 19.3.10).

- «Η κυβέρνηση δεν ζητάει ούτε πρόκειται να ζητήσει οικονομική βοήθεια ούτε από την Ευρωπαϊκή Ενωση ούτε από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, το οποίο θα ήταν η ύστατη επιλογή (...) Η Ελλάδα περιμένει την επιβεβαίωση της στήριξης της Ευρωπαϊκής Ενωσης, με ένα σήμα που θα εκπέμψει η Σύνοδος Κορυφής στη συνεδρίασή της στις 25 και 26 Μαρτίου» (Γ. Α. Παπανδρέου, στις 18.3.10, στη συνεδρίαση του Υπουργικού Συμβουλίου, «Κ» 18.3.10).

...και η Ευρωπαϊκή Ένωση δηλώνει

- «Τα μέλη της ευρωζώνης θα αναλάβουν αποφασιστική και συντονισμένη δράση, εάν χρειαστεί, για να εξασφαλίσουν τη δημοσιονομική σταθερότητα στο σύνολο της ευρωζώνης. Η ελληνική κυβέρνηση δεν έχει υποβάλει αίτημα οικονομικής στήριξης» (Κοινή δήλωση αρχηγών κρατών της ΕΕ, «Κ» 11.2.10).

- «Σήμερα οι 27 συμφώνησαν σε τρία βασικά σημεία. Πρώτον, ότι η Ελλάδα θα κάνει αυτό που πρέπει για να μειώσει το έλλειμμά της. Δεύτερον, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα θα παρακολουθούν στενά την εφαρμογή του ελληνικού προγράμματος σταθερότητας. Τρίτον, υπάρχει αλληλεγγύη προς την Ελλάδα» (Ν. Σαρκοζί, πρόεδρος της Γαλλίας, «Κ» 11.2.10).

- «Όταν χρειαστεί θα υπάρξουν συγκεκριμένα μέτρα παρέμβασης. Οι αγορές απατώνται βαθύτατα εάν σκέπτονται ότι μπορούν να συντρίψουν την Ελλάδα. Οι Έλληνες δεν πρέπει να σκεφτούν ότι θα αφεθούν στη βουλιμία των αγορών» (Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ, πρόεδρος του Eurogroup, “Κ” 16.2.10).

- «Η ΕΕ είναι έτοιμη, εφόσον χρειαστεί, να αναλάβει αποφασιστική δράση για τη στήριξη της Ελλάδας. Η Ελλάδα δεν έχει ζητήσει ούτε ένα ευρώ σε οικονομική στήριξη» (Αμαντέου Αλταφάζ, εκπρόσωπος του αρμόδιου για τις οικονομικές υποθέσεις επιτρόπου ΌΛι Ρεν, «Κ» 22.2.10).

- «Εφόσον χρειαστεί, υπάρχει ετοιμότητα για ενεργοποίηση του μηχανισμού στήριξης της Ελλάδας» (Ζοζέ Μανουέλ Μπαρόζο, πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, «Κ» 18.3.10).

- «Βασική θέση της Επιτροπής είναι και παραμένει η δήλωση του Συμβουλίου της 11^ης Φεβρουαρίου, σύμφωνα με την οποία ‘τα κράτη μέλη της ευρωζώνης δεσμεύονται να λάβουν αποφασιστική και συντονισμένη δράση για την ελληνική οικονομία, η οποία θα μπορούσε να ενεργοποιηθεί άμεσα εφόσον χρειαστεί’» (Αμαντέου Αλταφάζ, εκπρόσωπος του αρμόδιου για τις οικονομικές υποθέσεις επιτρόπου ΌΛι Ρεν, «Κ» 18.3.10).

- «Οι χώρες της ζώνης του ευρώ, ανάμεσά τους και η Γερμανία, είναι έτοιμες να βοηθήσουν την Ελλάδα εάν το ζητήσει, χωρίς ωστόσο να αποκλείουν επισήμως μια προσφυγή στο Διεθνές Νομισματικό ταμείο» (Ζοζέ Μανουέλ Μπαρόζο, πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, «Κ» 19.3.10).

...σημειώνοντας ότι

- «Δεν υπάρχει πρόβλεψη για διάσωση από χρεοκοπία της Ελλάδας» (Άντερς Μποργκ, υπουργός Οικονομικών της Σουηδίας, «Κ» 9.12.09).

- «Η Γερμανία δεν μπορεί να πληρώσει για τα δημοσιονομικά λάθη της Ελλάδας. Η ελληνική κυβέρνηση να εξοικονομήσει χρήματα για να βοηθήσει τη χώρα που εδώ και χρόνια ζει πέρα από τις δυνατότητές της» (Β. Σόιμπλε, υπουργός Οικονομικών της Γερμανίας, «Κ» 22.12.09).

- «Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα δεν έχει σχέδια να σπεύσει σε βοήθεια της Ελλάδας και περιμένει από την ελληνική κυβέρνηση να εκπληρώσει τις υποσχέσεις της» (Ε. Νοβότνι, μέλος του διοικητικού Συμβουλίου της ΕΚΤ και πρόεδρος της Τράπεζας της Αυστρίας, «Κ» 22.12.09).

- «Η καλύτερη λύση είναι η Ελλάδα να εφαρμόσει τα μέτρα που έχει εξαγγείλει για την εξυγείανση των δημόσιων οικονομικών της» (Α. Μέρκελ, καγκελάριος της Γερμανίας, «Κ» 11.2.10).

- «Ο Έλληνας πρωθυπουργός Γιώργος Παπανδρέου είπε στην κα Μέρκελ σε τηλεφωνική τους συνομιλία την Κυριακή (21.3.10) ότι ‘η Ελλάδα δεν χρειάζεται οικονομική βοήθεια’» (Ανακοίνωση της Γερμανικής κυβέρνησης, Wall Street Journal, ηλεκτρονική έκδοση, 22.3.10).

- «Δεν βλέπω ότι η Ελλάδα χρειάζεται χρήματα αυτή τη στιγμή, και η Ελληνική κυβέρνηση το έχει βεβαιώσει αυτό» (Α. Μέρκελ, καγκελάριος της Γερμανίας, Wall Street Journal, ηλεκτρονική έκδοση, 22.3.10).

4. Η κυβέρνηση για το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο

- “Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο παραμένει στο τραπέζι, από πλευράς Ελλάδος, μέχρι τουλάχιστον την ‘ημέρα της κρίσης’. Και αυτό συμβάλει στην κινητοποίηση της Ευρώπης” (Γ. Α. Παπανδρέου, σε ενημερωτική συζήτηση με δημοσιογράφους στις ΗΠΑ, μετά τις συζητήσεις με τον πρόεδρο Ομπάμα, «Κ» 10.3.10).

- «Prime Minister George Papandreou has been dropping not-so-subtle hints that Greece may seek aid from the International Monetary Fund...» (The Wall Street Journal, ηλεκτρονική έκδοση, 19.3.10).

- «Η κυβέρνηση δεν ζητάει ούτε πρόκειται να ζητήσει οικονομική βοήθεια ούτε από την Ευρωπαϊκή Ενωση ούτε από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, το οποίο θα ήταν η ύστατη επιλογή» (Γ. Α. Παπανδρέου, στις 18.3.10, στη συνεδρίαση του Υπουργικού Συμβουλίου, «Κ» 18.3.10).

- «Ουσιαστικά εφαρμόζουμε πρόγραμμα του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, είτε το παραδεχόμαστε είτε όχι, αλλά δεν λαμβάνουμε τα χρήματα που θα παίρναμε αν προσφεύγαμε σ’ αυτό. Δεν θέλουμε να είμαστε σε μια κατάσταση όπου υφιστάμεθα την αρνητική όψη του ΔΝΤ, χωρίς να έχουμε τα πλεονεκτήματα που απορρέουν από την προσφυγή στο ΔΝΤ» (Γ. Α. Παπανδρέου, στις 18.3.10, στην Ειδική Επιτροπή Οικονομικής κρίσης του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου (European Parliament’s special committee on financial crisis), «Κ» 19.3.10).

- «Greece is looking for EU leaders to agree at their summit next week on a package of standby loans to restore confidence in the country’s dept. In this way, it will have the backing to borrow in credit markets at lower interest rates. Greece could turn to IMF instead as a last resort” (Γ. Α. Παπανδρέου, στις 18.3.10, στην Ειδική Επιτροπή Οικονομικής κρίσης του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου (European Parliament’s special committee on financial crisis), The Wall Street Journal, ηλεκτρονική έκδοση, 19.3.10).

-«Greek Prime Minister George Papandreou added that he expected European finance ministers to approve an aid programme for Greece at discussions planned next week. But Mr. Papandreou said other options, icluding taking money fron the IMF, woyld remain open” (BBC News ηλεκτρονική έκδοση 19.3.10).