Η αξιολόγηση της Τουρκίας από την Ευρωπαϊκή Ενωση, τον Δεκέμβριο 2009, και το καθεστώς του Αιγαίου

(Επιστολή του Ραφαήλ Παπαδόπουλου, ομότιμου καθηγητή Θερμοδυναμικής, που στάλθηκε στην “Καθημερινή” στις 4.8.09)

Σε συνεντευξή της στην τουρκική εφημερίδα Χουριέτ, η Κυρία Ντόρα Μπακογιάννη εχαρακτήρισε τις πτήσεις των τουρκικών αεροπλάνων πάνω απ’ τις στέγες των σπιτιών στο Αγαθονήσι σαν άσκοπες προκλήσεις που δεν θα αλλάξουν το καθεστώς στο Αιγαίο.

Επιτρέψτε μου, με την ταπεινότητα που αρμόζει στη σημασία του θέματος, να διατυπώσω την άποψη πως η βασική συνεισφορά της Κυρίας Υπουργού, και ιδιαίτερα αυτής των προσδοκιών που υποδηλώνονται, πρέπει να αναζητηθεί στο ότι μπορεί, κατ’ ελπίδα και διακριτικά, να προκαλέσει στην πλευρά μας προβληματισμό για το πού πηγαίνουμε. Μια λιγότερο ευχολογική – και ιστορικά τεκμηριωμένη – τοποθέτηση εισάγει την πρόταση πως ο σκοπός των “ ασκόπων προκλήσεων” είναι, εκτός απ’ τ’ άλλα,να τρομοκρατήσουν τους, λίγους και παραμελημένους, κατοίκους του νησιού ώστε να εγκαταλείψουν τις εστίες τους.

Και αν η δική μας πλευρά, για οποιοδήποτε λόγο, παρουσιάζεται παραβλέπουσα τις συνέπειες που θα έχει η πληθυσμιακή αποψήλωση των ακριτικών νησιών για το καθεστώς του Αιγαίου, τι πρέπει να πει κανείς για την προσδοκία που διαφαίνεται πως θα πείσουμε τους Τούρκους πως έτσι έχουν τα πράγματα; Και δεν είναι η προσδοκία αυτή ενδεικτική για το πού μας οδηγούν τα ευχολόγια;

Το βασικό φιλοσοφικό χάσμα ανάμεσα στις δύο χώρες βρίσκεται στις αντιλήψεις περί Διεθνούς Δικαίου και εξευρωπαϊσμού. Και εδώ βρίσκεται, βασικά, η εξήγηση του ότι οι ελληνοτουρκικές σχέσεις, ύστερα από συνομολίες που διαρκούν χρόνια πολλά, δεν έχουν βελτιωθεί – μάλλον έχουν χειροτερεύσει. Σήμερα αντιμετωπίζουμε ένα προμελετημένο σχέδιο σταδιακής κλιμακώσεως των τουρκικών διεκδικήσεων με απροσδιόριστο τέλος.

Τι μέλει γενέσθαι;

Στη συζήτηση που έγινε πριν κάποια χρόνια, με αφορμή την παρέμβαση του πρώην Προέδρου της Δημοκρατίας για τα υπέρ και τα κατά της προσφυγής στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης, ακούστηκαν αρκετές εύλογες επιφυλάξεις. Παρ’ όλα αυτά οι έκτοτε εξελίξες, που αποτυπώνονται με σαφήνεια στη σημερινή κατάσταση, πρέπει να μας πείσουν πως ο δρόμος προς τη Χάγη είναι όχι μόνο το μη χείρον αλλά και ο μόνος. Και πως πρέπει να επιστρέψουμε στο δρόμο αυτό χωρίς χρονοτριβή.

Αυτό σημαίνει πως η κατατόπιση των εταίρων μας στην Ευρωπαϊκή Ένωση πρέπει να επικεντρωθεί στην τεκμηρίωση του ότι οι προκλήσεις αυτές αποτελούν την αιχμή του δόρατος στις κλιμακούμενες – και απροσδιόριστες – τουρκικές διεκδικήσεις και δημιουργούν επικίνδυνη κατάσταση που πρέπει να αντιμετωπιστεί άμεσα. Και μ’ αυτό το σκεπτικό θα μπορούσαμε ίσως να συνδέσουμε την αξιολόγηση της Τουρκίας τον Δεκέμβριο με την υπογραφή ενός νέου Πρωτοκόλλου, παρομοίου με αυτό που συμφωνήθηκε το 1999 στο Ελσίνκι ανάμεσα στις δύο χώρες και την Ε.Ε, για παραπομπή όλων των ελληνοτουρκικών διαφορών στο Διεθνές Δικαστήριο σε τακτό – και σύντομο – χρόνο.

Μια Διεθνής Συνθήκη που θα καθορίζει, με τρόπο μόνιμο και αναμφισβήτητο, τα κάθε είδους σύνορα στο Αιγαίο επιβάλλεται σαν η μόνη διέξοδος απ’ το σημερινό επικίνδυνο αδιέξοδο. Και η σημερινή κατάσταση δεν είναι βέβαια άσχετη με την κατάργηση του Πρωτοκόλλου του Ελσίνκι τον Ιούνιο του 2004 που ήταν αποτέλεσμα δικής μας πρωτοβουλίας. Τότε διακηρύξαμε την πίστη μας πως όλες οι ελληνοτουρκικές διαφορές θα λυθούν στο τραπέζι των διμερών διαπραγματεύσεων (υπό τη θαλπωρή του casus belli). Και η πίστη αυτή, άκριτη και ανιστόρητη, εκφράζει με σαφήνεια την διαχρονική και παραλυτική προσήλωσή μας σε ανεδαφικές προσδοκίες – αλλά και τις συνέπειές της.