Αλλαγή πλεύσης στα Ελληνοτουρκικά

(Επιστολή του Ραφαήλ Παπαδόπουλου, Ομότιμου καθηγητή Θερμοδυναμικής, που δημοσιεύτηκε στην «Καθημερινή» στις 4.8.10)

Ο κ. Γ. Κουμουτσάκος, αναφερόμενος στις τουρκικές αναζητήσεις για πετρέλαιο και φυσικό αέριο στην περιοχή της αποκλειστικής οικονομικής ζώνης των ελληνικών νησιών του Αιγαίου, διαπιστώνει πως «δεν είναι αποκλειστικά και μόνο ελληνοτουρκικό ζήτημα. Θα πρέπει να απασχολήσει σοβαρά και την Ε.Ε.» («Κ», 15 Ιουλίου).

Η διαπίστωση αυτή σχετίζεται με τις οδυνηρές συνέπειες της ελαφρότητας με την οποία διαδοχικές ελληνικές κυβερνήσεις αντιμετώπισαν το θέμα της αμφισβητήσεως από την Τουρκία του Διεθνούς Δικαίου της Θαλάσσης. Το θέμα αυτό έπρεπε να είχε παραπεμφθεί στους διεθνείς οργανισμούς –όχι μόνο στην Ε.Ε., αλλά στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ και στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης– αμέσως μετά τη διακήρυξη περί casus belli το 1993. Ιδιαίτερα διότι το casus belli συμπληρώθηκε, πολύ σύντομα, από τη διατύπωση της θεωρίας περί γκρίζων ζωνών και το επεισόδιο των Ιμίων.

Αντί γι’ αυτό, η ελληνική πλευρά περιορίστηκε σε ανούσιες φραστικές διακηρύξεις περί του «απαραβιάστου των κυριαρχικών δικαιωμάτων της χώρας», ενώ η πρακτική της ήταν τελείως διαφορετική.

Το 1997 υπεγράφη το Πρωτόκολλο της Μαδρίτης, με το οποίο η Ελλάδα αναγνώρισε την ύπαρξη «ζωτικών συμφερόντων της Τουρκίας στο Αιγαίο».

Το 1999 η χώρα έδωσε τη συγκατάθεσή της στην ανακήρυξη της Τουρκίας ως υποψήφιας για ένταξη στην Ε.Ε. χωρίς να θέσει ως προϋπόθεση τον σεβασμό του Διεθνούς και Ευρωπαϊκού Δικαίου της Θαλάσσης και την άρση του casus belli. Το αντιστάθμισμα γι’ αυτό, ελέχθη τότε, ήταν το Πρωτόκολλο του Ελσίνκι, το οποίο προέβλεπε την από κοινού παραπομπή από την Ελλάδα και την Τουρκία όλων των εκκρεμών μεταξύ τους διαφορών στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης μέχρι του τέλους του 2004. Πλην όμως τον Ιούνιο του 2004, ο τότε πρωθυπουργός εδήλωσε, στο Συμβούλιο Κορυφής της Ε.Ε., πως η προσφυγή στο Διεθνές Δικαστήριο δεν χρειάζεται, αφού η Ελλάδα και η Τουρκία πιστεύουν πως όλες οι διαφορές τους θα επιλυθούν με διμερείς διαπραγματεύσεις.

Με αυτά τα δεδομένα δεν είναι, ιστορικά τουλάχιστον, περίεργο το ότι η χώρα αντιμετωπίζει σήμερα ένα φάσμα κλιμακούμενων τουρκικών προκλήσεων και διεκδικήσεων με απροσδιόριστη κατάληξη. Παρ’ όλα αυτά, είναι ιδιαίτερα ενθαρρυντικό ότι ο κ. Κουμουτσάκος, ένας από τους συντελεστές και εκφραστές της εξωτερικής πολιτικής της προηγουμένης κυβερνήσεως, συνιστά ριζική αλλαγή πλεύσεως.

Η αλλαγή αυτή, έστω και με σημαντική καθυστέρηση, επιβάλλεται από την ανάγκη να διδαχθούμε από σφάλματα και παραλείψεις δεκαετιών στην προσπάθεια να ξεπεράσουμε τη σημερινή κρίση –που δεν είναι μόνο οικονομική– και ενισχύεται από το ότι η υποχρέωση της Τουρκίας στον σεβασμό του Διεθνούς Δικαίου της Θαλάσσης περιλαμβάνεται στα συμπεράσματα του Συμβουλίου Γενικών Υποθέσεων της Ε.Ε. του Δεκεμβρίου 2009.