Ξηρασία, λειψυδρία και θέσεις ΥΠΕΚΑ

(Άρθρο του Ι. Π. Στεφανάκου, ∆ρ. Πολιτικού µηχανικού, Λέκτορα ΕΜΠ, που δημοσιεύτηκε στο Capital.gr στις 24.6.10)

Όπως πληροφορηθήκαµε από τα µέσα ενηµέρωσης, ολοκληρώθηκε την Παρασκευή το απόγευµα, 11 Ιουνίου, στο Λουξεµβούργο, το Συµβούλιο Περιβάλλοντος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, που ήταν και το τελευταίο επί Ισπανικής Προεδρίας. Επικεφαλής της ελληνικής αντιπροσωπείας ήταν η Υπουργός Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιµατικής Αλλαγής, η οποία µας «εξέπληξε» για µια ακόµη φορά µε τις θέσεις που εξέφρασε ως αρµόδια Υπουργός για την αντιµετώπιση της ξηρασίας και της λειψυδρίας.

Συγκεκριµένα η Υπουργός ανέφερε ότι τα µέτρα που προγραµµατίζονται στη χώρα µας είναι: «η εφαρµογή προγραµµάτων εξοικονόµησης νερού µέσω αποτελεσµατικού ελέγχου των διαρροών στα συστήµατα διανοµής, η θέσπιση νοµοθετικού πλαισίου και η προώθηση έργων επαναχρησιµοποίησης των επεξεργασµένων λυµάτων, η προώθηση νοµοθετικού πλαισίου για την κατ’ οίκον εξοικονόµηση νερού και η αξιοποίηση των δυνατοτήτων που παρέχει η τεχνολογία της αφαλάτωσης, κατά προτίµηση σε συνδυασµό µε ήπιες µορφές ενέργειας, για την υδροδότηση άνυδρων περιοχών και ιδίως των νησιών».

Πραγµατικά πολύ «πρωτότυπες» θέσεις για µια Μεσογειακή χώρα... που στο εγγύς µέλλον θα αντιµετωπίσει σοβαρότατα προβλήµατα από έλλειψη αποθηκών για τους χειµερινούς κυρίως υδατικούς της πόρους.

Φαίνεται ότι η «περιβαλλοντική ευαισθησία» της κας Υπουργού την έκανε να αποβάλλει από το λεξιλόγιό της την κυρίαρχη παγκοσµίως λύση αντιµετώπισης του προβλήµατος, δηλαδή την δηµιουργία ταµιευτήρων και λιµνοδεξαµενών.

Οι λοιπές χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχουν λύσει από χρόνια τα προβλήµατα αυτά, µεγιστοποιώντας την πολλαπλή σκοπιµότητα των υδραυλικών τους έργων. Η τοποθέτηση της Ελληνίδας Υπουργού θα τους έδωσε µια πρόσθετη ερµηνεία για τον κατήφορο της χώρας µας...

Η Ελλάδα είναι γνωστό ότι παρουσιάζει προβλήµατα ανεπάρκειας των υδατικών της πόρων, τα οποία οφείλονται στην ασύµµετρη γεωγραφική και χρονική κατανοµή µεταξύ επιφανειακών απορροών και ζήτησης και στη µη ικανοποιητική µέχρι σήµερα ανάπτυξη, διαχείριση και εκµετάλλευση του πλούσιου υδατικού δυναµικού της.

Τα τρία τελευταία χρόνια ήταν ευτυχώς ιδιαίτερα ευνοϊκά από πλευράς βροχοπτώσεων και έτσι ξεχάστηκε δυστυχώς και πάλι το πρόβληµα της λειψυδρίας. Αντίθετα η παρατεταµένη περίοδος ξηρασίας που είχε προηγηθεί, είχε φέρει τότε και πάλι στο προσκήνιο την ανάγκη για συντονισµό των δραστηριοτήτων γύρω από την διαχείριση, εκµετάλλευση και παραπέρα ανάπτυξη των Υδατικών Πόρων της χώρας.

Σήµερα το ΥΠΕΚΑ ασκεί, µε βάση την νέα ισχύουσα νοµοθεσία, την αρµοδιότητα διαχείρισης των Υδατικών Πόρων, αλλά µια σειρά άλλων Οργανισµών (όπως η ∆ΕΗ, το ΙΓΜΕ κλπ), Περιφερειακών και Νοµαρχιακών φορέων, Οργανισµών Τοπικής Αυτοδιοίκησης και άλλων Υπουργείων εµπλέκονται µε τον ένα ή τον άλλο τρόπο στα θέµατα διαχείρισης των Υδατικών Πόρων της χώρας.

Η ∆ΕΗ µε τους ταµιευτήρες των µεγάλων Υδροηλεκτρικών Έργων που διαθέτει, διαχειρίζεται εκ των πραγµάτων το µεγαλύτερο ποσοστό των Υδατικών Πόρων της χώρας. ∆εκαέξι µεγάλα Υδροηλεκτρικά Έργα σε λειτουργία, παράγουν το 10% περίπου (4500 έως 5500 εκατοµµύρια κιλοβατώρες) της συνολικής παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας και διαθέτουν το 25% περίπου (3.000 MW) της εγκατεστηµένης ισχύος του συστήµατος. Οι ταµιευτήρες της ∆ΕΗ έχουν ωφέλιµο όγκο για την αποθήκευση νερού 5.300 εκατοµµυρίων κυβικών µέτρων, το 30% των οποίων περίπου (1.500 έως 2.000 εκατοµµύρια κυβικά το χρόνο) διατίθενται για την ικανοποίηση αρδευτικών και άλλων αναγκών, πέραν της παραγωγής υδροηλεκτρικής ενέργειας. Ας σηµειωθεί ότι στη χώρα µας έχει αξιοποιηθεί µόνο το 35% περίπου του υπάρχοντος Υδάτινου ∆υναµικού για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, ενώ στις περισσότερες Ευρωπαϊκές χώρες το ποσοστό αυτό αξιοποίησης ξεπερνά το 90%.

Ενώ είναι ζωτικής σηµασίας για την χώρα µας η δηµιουργία νέων µικρών και µεγάλων αποθηκών νερού, αλλά και υποχρέωσή µας ο τετραπλασιασµός του ποσοστού της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από ανανεώσιµες και ήπιες πηγές που δεν µολύνουν το περιβάλλον (µέχρι το 2020 το ποσοστό αυτό θα πρέπει να αυξηθεί από το 10 στο... 40%), έχουµε εξοβελίσει παντελώς την ανάπτυξη υδροηλεκτρικών έργων µεγαλύτερων των 15 MW, µε το πρόσχηµα ότι δεν παράγουν ανανεώσιµη ενέργεια, αγνοώντας σαφώς την Οδηγία της Ε.Ε 2009/28 και όλη την προγενέστερη σχετική νοµοθεσία, προκειµένου να χαϊδέψουµε κάποιους που ισχυρίζονται ατεκµηρίωτα ότι τα υδροηλεκτρικά έργα βλάπτουν το περιβάλλον.

Και για τους δύσπιστους, ας δούµε παρακάτω µερικά από τα νούµερα για το ετήσιο µέσο δυναµικό της χώρας µας σε βροχή, τις πραγµατικές απορροές των ποταµών µας, τις συνολικές ανάγκες µας σε νερό και τις αποθήκες νερού που διαθέτουµε ή κατασκευάζουµε (σε εκατοµµύρια κυβικά µέτρα, hm3).

Όγκος βροχής 116.000 hm3

Εξάτµιση 59.000 hm3

Υπόγεια & επιφανειακά νερά 57.000 hm3

Εισροές από άλλες χώρες 13.000 hm3

Απορροή µεγάλων ποταµών 47.000 hm3

Σηµερινή ζήτηση 8.200 hm3

Ταµιευτήρες Υδροηλεκτρικών ∆ΕΗ 5.300 hm3

Ταµιευτήρες Άρδευτικών Έργων 450 hm3

Ταµιευτήρες Ύδρευσης 900 hm3

Σύνολο ταµιευτήρων 6.700 hm3

Ταµιευτήρες σε κατασκευή 1.318 hm3

Από τα οποία 1.318 hm3 όµως, των υπό κατασκευή ταµιευτήρων, τα 1.080 hm3 είναι από τους ταµιευτήρες των µεγάλων Υδροηλεκτρικών Έργων Ιλαρίωνα, Μεσοχώρας, Συκιάς και ως γνωστόν τα δύο τελευταία έχουν εγκαταληφθεί στη τύχη τους, προς δόξαν των οικολογούντων συµβούλων της κας Υπουργού και ορκισµένων εχθρών των όποιας χρήσης µεγάλων ταµιευτήρων, αν ήταν στο χέρι τους θα γκρέµιζαν όλα τα µεγάλα φράγµατα.

Έτσι κανείς από αυτούς που έφτασαν να ισχυρίζονται ακόµη και ότι πρέπει να γκρεµίσουµε τα φράγµατα, δεν σκέπτεται ότι π.χ. η λίµνη Πλαστήρα µε την από όλους πλέον παραδεκτή περιβαλλοντική και οικολογική µοναδική οµορφιά, δηµιουργήθηκε µε την κατασκευή του οµώνυµου µεγάλου φράγµατος, µε το οποίο έγινε η πρώτη εκτροπή του... Αχελώου στην Θεσσαλία και λειτουργεί πλέον όχι τόσο για την υδροηλεκτρική παραγωγή, αλλά κυρίως για την ύδρευση της Καρδίτσας και τις αρδεύσεις. Μήπως θα έπρεπε λοιπόν να σταµατήσει άµεσα η λειτουργία και αυτού του έργου;

Η Θεσσαλονίκη υδρεύεται από τα µεγάλα φράγµατα του Αλιάκµονα, µέρος των νερών του οποίου εκτρέπονται για το σκοπό αυτό εκτός της κύριας κοίτης του.

Ο ασύγκριτης οµορφιάς βιότοπος της Κερκίνης στον ποταµό Στρυµώνα δηµιουργήθηκε και αυτός τεχνητά µε την κατασκευή µεγάλου φράγµατος.

Το Αγρίνιο της Αιτωλοακαρνανίας, υδρεύεται από νερά του µεγάλου φράγµατος του Καστρακίου στον ποταµό Αχελώο.

Και τέλος τι να πει κανείς που για την ύδρευση της Αθήνας έχουν εκτραπεί νερά από τον Μαραθώνα, τον Μόρνο και τον Εύηνο; Για τους πολύ αυστηρούς ίσως και αυτά τα µεγάλα φράγµατα ... κακώς έγιναν!!!

Ας τους φωνάξουµε όσο γίνεται ποιο έντονα λοιπόν, µήπως και το ξανασκεφτούν πριν είναι πολύ αργά για όλους µας:

- Οι µεγάλοι ταµιευτήρες επηρεάζουν σηµαντικά το περιβάλλον (κυρίως θετικά και όχι µόνον αρνητικά όπως θέλουν να µας επιβάλλουν).

- Οι µεγάλοι ταµιευτήρες είναι έργα πολλαπλού σκοπού και απόλυτα αναγκαίοι για τις µεσογειακές χώρες όπως η Ελλάδα.

- Είναι πρακτικά αδύνατη η ορθολογική διαχείριση των υδατικών πόρων χωρίς ταµιευτήρες και φράγµατα.

- Οι ταµιευτήρες είναι συνήθως πλούσιοι σε χλωρίδα και πανίδα και εξελίσσονται σε σηµαντικούς υγροβιότοπους.

- Τα Υδροηλεκτρικά µε τους ταµιευτήρες τους συµβάλλουν διπλά στην ήπια ανάπτυξη και µε την κατασκευή τους (επενδύσεις, ανεργία) και µε την πολλαπλής χρήσης λειτουργία τους (ανανεώσιµη καθαρή ενέργεια, αρδεύσεις, ύδρευση κλπ).

- Ο εκσυγχρονισµός των αρδευτικών δικτύων θα συµβάλει σηµαντικά στην εξοικονόµηση νερού, αλλά δεν θα παύσουµε να έχουµε ανάγκες σε νερό.

- Με την υπερετήσια εκµετάλλευση των µεγάλων ταµιευτήρων, εξασφαλίζονται τα απαραίτητα αποθέµατα για την αντιµετώπιση περιόδων ξηρασίας, αλλά και η αντιπληµµυρική προστασία των κατάντη περιοχών.

- Και τέλος ας µην επαναπαυόµαστε στις πολλές βροχές των τριών τελευταίων χρόνων, θα έρθουν και τα άνυδρα χρόνια και τότε θα µας πουν και πάλι οι φίλοι µας οι Ευρωπαίοι, των φρονίµων τα παιδιά πριν πεινάσουν µαγειρεύουν...

Ίσως η βαθιά πολύπλευρη κρίση που περνάµε µας οδηγήσει και σε κάτι θετικό, µας αναγκάσει επιτέλους να σκεπτόµαστε επίσης και να µην συνθηµατολογούµε µόνο!!!