Ελληνοτουρκικέςσχέσεις:Ενοχλητικάδιλήμματα καιερωτήματα

(Επιστολήτου ΡαφαήλΠαπαδόπουλου, ομότιμουκαθηγητήΘερμοδυναμικής,που στάλθηκε στην«Καθημερινή»στις 18.1.09)

Ηψυχραιμία καισύνεση πουσυνιστά ηΚυβέρνηση χρειάζονταιπρωτίστως γιαμια κριτικήεπανεξέτασητης πολιτικήςπου ασκήθηκεγια τηδιευθέτηση τωνελληνοτουρκικώνδιαφορών. Σε κάποιαβασικά σημείαη πολιτική αυτήπροδίδει αντιφάσεις,έλλειψηπροσανατολισμούκαι σωστήςιεραρχήσεωςκαι, πιθανώςλόγω αυτού,παρουσιάζεταιιδιαίτεραεπιρρεπής στις«παραινέσεις»των γνωστώνασπόνδων φίλων.Ενδεικτικόπαράδειγμαείναι ο τρόποςαντιμετωπίσεωςπου έτυχε ηαμφισβήτηση απ’ τηγείτονα χώρατου ΔιεθνούςΔικαίου τηςΘαλάσσης καιτα συγγενήθέματα του casus belli και τηςπροσφυγής στοΔιεθνές Δικαστήριοτης Χάγης.

ΗΕλλάδα, σταπρώτα χρόνιατης ισχύος τουΔικαίου τηςΘαλάσσης, δενάσκησε ταδικαιώματά τηςούτε στο βαθμόπουχρειάζοντανγια μια μικρήδιεύρυνση τωνχωρικώνυδάτων, ώστε ναεκλείψει ηδιαφορά ανάμεσαστα θαλάσσιακαι εναέριασύνορα πουχρησιμοποιείταισαν πρόσχημαγια τιςοποιεσδήποτεπαραβιάσειςτου εναέριουχώρου.

Στιςαρχές τηςδεκαετίας του ’90η ΤουρκικήΕθνοσυνέλευσηαπεφάσισε πως τοΔιεθνές Δίκαιοτης Θαλάσσηςδεν έχειεφαρμογή στοΑιγαίο καικάθε απόπειρα τηςΕλλάδας να τοεφαρμόσειαποτελεί casus belli. Ηελληνικήκυβέρνηση δενκατήγγειλε τηνΤουρκία στουςΔιεθνείςΟργανισμούς,ούτε ζήτησετην πολιτικήστήριξη τηςΕυρωπαϊκήςΕνώσεως γιατην εφαρμογήτου ΔιεθνούςΔικαίου. Εκτόςαπό τιςδιακηρύξειςπως δεν θαεπιτρέψουμεαμφισβήτησητωνκυριαρχικώνμαςδικαιωμάτων,πως η μόνη ελληνοτουρκικήδιαφορά πουαναγνωρίζεταιείναι η οριοθέτησητηςυφαλοκρηπίδαςκλπ, η αντίδρασητης χώρας επίτης ουσίαςφάνηκε ναπεριορίζεταιστη στείρα καιαντιπαθήάρνησή της ναεπιτρέψει τηχρηματοδότησητης Τουρκίας απ’την Ε.Ε.

Ηελληνικήκυβέρνησηπαρέλειψεεπίσης να θέσειθέμα άρσεωςτου casus belli στο ΕυρωπαϊκόΣυμβούλιο το 1995όταν συμφώνησεόχι μόνο στηχρηματοδότησητης Τουρκίαςαλλά και στην τελωνειακήτης ένωση μετην Ευρώπη.

Το1996 είχαμε επεισόδιοτων Ιμίων καιτην επίσημηδιατύπωση της«θεωρίας τωνγκρίζων ζωνών».

Λίγοαργότερα στοΕυρωπαϊκόΣυμβούλιο τηςΜαδρίτης ηΕλλάδα δέχτηκενα μη προβεί σεέρευνες γιατην αναζήτησηπετρελαίου στοΑιγαίο.

Το1999, στο ΕυρωπαϊκόΣυμβούλιο τουΕλσίνκι, ηΕλλάδασυμφώνησε στηνανακήρυξη τηςΤουρκίας σανυποψήφιας γιατην ένταξηχώρας χωρίς,και πάλι, ναθέσει θέμαάρσεως του casus belli.Συμφωνήθηκεκάποιοχρονοδιάγραμμαδιαπραγματεύσεωνγια τηδιευθέτηση τωνελληνοτουρκικώνδιαφορών αλλά ηΕλλάδα και ηΤουρκίασυμφώνησαν μετην Ε.Ε. ναπαραπέμψουν στοΔιεθνέςΔικαστήριο τηςΧάγης εκείνεςαπ’ τις διαφορέςτους που θαέμεναν άλυτεςμέχρι το τέλοςτου 2004.

ΤονΙούνιο του 2004 ο¨ΈλληναςΠρωθυπουργόςδήλωσε στοΕυρωπαϊκόΣυμβούλιο πως ηΕλλάδα και ηΤουρκίααπαλλάσσουνεαυτές απ’ τηνυποχρέωση τηςπροσφυγής στοΔιεθνέςΔικαστήριοδιότι υπάρχει ηκοινή πεποίθησηπως οιελληνοτουρκικέςδιαφορές θαδιευθετηθούνμεδιαπραγματεύσεις.

Τοσυμπέρασμαείναι πως με τηναπραξία μαςκαλλιεργήσαμετην εντύπωση πωςδεν είχαμεδυσκολία ναζήσουμε με casus belli και νασυμμορφωθούμεμε τηνκεντρικήτουρκική θέσηπως το ΔιεθνέςΔίκαιο τηςΘαλάσσης δενμπορεί να εφαρμοστείστο Αιγαίο.

Και μ’αυτόν τον τρόποεξυπηρετήσαμεεπίσης και τον δεύτεροστόχο του casus belli που ήταν,και είναι, ηδιαιώνιση τουσημερινού status quo που, εκτόςαπ’ τα’ άλλα, κάνειτην προσφυγήστο Διεθνές Δικαστήριοπολύ λιγότεροελκυστική γιατην πλευρά μας.Το τελευταίοαυτό τονίστηκεαπό τουςαρμοδίους λίγαχρόνια πριν, μεαφορμή τηνπρόταση του πρώηνΠροέδρου τηςΔημοκρατίαςγια προσφυγήστο ΔιεθνέςΔικαστήριο τηςΧάγης, σεσυνδυασμό μετο ότι μιατέτοιαπροσφυγή θαέδινε στουςγείτονες την ευκαιρίανα διευρύνουντιςδιεκδικήσειςτων. Παρ’ όλααυτά το status quo υπήρχε,υπάρχει και δενπρόκειται νααλλάξειμονομερώς απ’την Ελλάδα καιη κλιμάκωσητων τουρκικώνδιεκδικήσεων,καθώς και ησημερινήκατάσταση θαέπρεπε να μας είχεπείσει πως και οιδιαπραγματεύσεις,αλλά και ηπροσφυγή στη διαιτησία,δεν μπορεί παράνα έχουνανοικτήατζέντα και πωςη παράτασητηςεκκρεμότηταςείναι ιδιαίτεραδυσμενής γιαμας.

Κατάσυνέπεια ηεμπιστοσύνηκαι προτίμησητης δικής μαςπλευράς στιςανοικτέςδιαπραγματεύσεις,χωρίςχρονοδιαγράμματαπροσφυγής στοΔικαστήριο,είναιτουλάχιστονπερίεργη. Η ευλαβικήπροσδοκία του –κατά τηνελληνικήαντίληψη –εξευρωπαϊσμούτης Τουρκίαςείναι σήμερατο ίδιοπειστική όσο καιο, αλήστουμνήμης,ισχυρισμός μαςπως οι ελληνοτουρκικέςδιαφορέςαφορούν μόνοστηνοριοθέτηση τηςυφαλοκρηπίδας.

Μιαπρόταση θα ήταν,πριν απ’ την αξιολόγησητης ενταξιακήςπορείας τηςΤουρκίας, να ζητήσουμεαπό την Ε.Ε. τηναναζωπύρωσητης Συμφωνίας τουΕλσίνκι, γιαδιαπραγματεύσειςμεπροκαθορισμένοχρονοδιάγραμμαπροσφυγής στοΔικαστήριο, σεσυνδυασμό μετην άρση του casus belli.