Απ’ ευθείας συνομιλίεςγια το Κυπριακό: Παρασκηνιακοίσχεδιασμοί καιχρονοδιαγράμματα

(Άρθροτου Ραφαήλ Παπαδόπουλου,ομότιμου καθηγητήΘερμοδυναμικής,γενικού γραμματέατης Ελληνικής ενΛονδίνω AντιδικτατορικήςΕπιτροπής (1967-74), που δημοσιεύτηκεστην εφημερίδατου Λονδίνου "Ελευθερία"στις 12.3.09)

Έχειεπίσημα λεχθεί πωςοι δυσκολίες στιςαπ’ ευθείας συνομιλίεςείναι αναμενόμενεςκαι εκπορεύονταιαπό το ότι κάποια θέματααρχής προσεγγίζονταιαπό τις δύο πλευρέςαπό διαφορετικήαφετηρία ή ακόμακαι με διαφορετικήφιλοσοφία. Η θέσητου Προέδρου Χριστόφιαπως, παρά τις αντιξοότητες,οι διαπραγματεύσειςπρέπει να συνεχιστούνμέχρι που να προκύψεισυμφωνημένη πρότασηστη βάση αρχών, είναικατανοητή μεν, αλλάυπόκειται σε προϋποθέσειςκαι περιορισμούς– χρονικούς καιάλλους – που δεν ελέγχονταιαπό την ελληνοκυπριακήπλευρά.

Ηεπισήμανση πως «οιδυσκολίες είναιαναμενόμενες», αντανακλάτην ιστορική πραγματικότηταπως οι τουρκικέςθέσεις στο Κυπριακό– σε αντίθεση μετις δικές μας – ήτανπάγιες και συνεπείς.Και δεν υπάρχει καμίαένδειξη πως πρόκειταιν’ αλλάξουν – επί τοδιαλλακτικότερον– παρά τις οποιεσδήποτεπροσδοκίες, όπως αυτέςπερί «εξευρωπαϊσμούτης Τουρκίας» πουμε θέρμη διατυπώνονταιαπό κάποιους κύκλουςστην Αθήνα και τηΛευκωσία.

Αντίθετα,υπάρχουν ενδείξειςγια αλλαγές σε τελείωςδιαφορετική κατεύθυνση.Κυκλοφορούν φήμεςπως οι γνωστοί διεθνείςκύκλοι, που εξακολουθούννα κινούν τα νήματαστη Γραμματείατου ΟΗΕ, προετοιμάζουνδιακήρυξη «γενικούπλαισίου αρχών» στιςοποίες θα βασίζεταιη διευθέτηση τουΚυπριακού, κατά τηδιαδικασία που ακολουθήθηκεστις συναντήσειςτου Dayton και του Όσλογια το Βοσνιακόκαι το Παλαιστινιακόαντίστοιχα. Λέγεταιπως θα ζητηθεί η προκαταρτικήυπογραφή της διακήρυξηςαπό τους δύο κοινοτικούςηγέτες για «να διευκολυνθούνοι συνομιλίες». Προστίθεται,επίσης, πως η Γραμματείατου ΟΗΕ θεωρεί πωςυπάρχουν κάποια άτυπαχρονοδιαγράμματα– με ορίζοντα τοτέλος του 2009 ή τιςαρχές του 2010 – που σχετίζονταισε κάποιο βαθμό μετις «εκλογές» στακατεχόμενα, αλλάκυρίως με τις ανάγκεςτης ενταξιακήςπορείας της Τουρκίαςπρος την ΕυρωπαϊκήΈνωση.

Ηδιαφαινόμενη μεθόδευσηπαραπέμπει στο προηγούμενοτης προτάσεως πουακούστηκε κατάτη διάρκεια τηςΣυνόδου Κορυφήςτης Ε.Ε. στην Κοπεγχάγη,το Δεκέμβριο του2002, για την καταρχήνμονογραφή του σχεδίουΑνάν από τους δύοκοινοτικούς ηγέτεςπριν από την απόφασηγια την ένταξη τηςΚυπριακής Δημοκρατίαςστην EE. Το σπουδαιότερο,όμως, είναι πως μιατέτοια πρωτοβουλίατης Γραμματείαςτου ΟΗΕ υπερβαίνειτη δικαιοδοσίατης για προσφοράκαλών υπηρεσιώνκαι παραβιάζει κάποιεςβασικές προϋποθέσειςτης δικής μας πλευράςσε σχέση με τις συνομιλίες.

Συγκεκριμένα,αλλάζει τη βάσητων συνομιλιώνμε την εισαγωγήεμμέσως μεν αλλάσαφώς, εποπτικής επιδιαιτησίαςκαι χρονοδιαγραμμάτωνπου δεν έχουν συμφωνηθεί.Είναι επίσης ανοικτήστην κατάκριση,πως δημιουργεί ανεπίτρεπταδιλήμματα για τηνελληνοκυπριακήηγεσία, ιδιαίτεραεάν – όπως είναι πιθανόν– η «διακήρυξη αρχών»που θα προταθεί απότον κ. Ντάουερ κινείταιστα πλαίσια του σχεδίουΑνάν.

Καιαν αυτά δεν είναιαρκετά, ο τρόπος μετον οποίο εφαρμόστηκανστην πράξη οι αρχέςπου συμφωνήθηκανστο Dayton και το Όσλοστη δεκαετία του’90, θα πρέπει να δημιουργείπρόσθετα ερωτηματικάγια την καταλληλότητατων προτύπων, αν όχιγια την κρίση ή τιςπροθέσεις εκείνωνπου τα επικαλούνται.

Πρέπεινα πω εδώ ότι δεν εμφορούμαιαπό αντιτουρκικήδιάθεση, δεν είμαισοβινιστής καιπιστεύω πως η προσπάθειαγια συμφωνημένηδιευθέτηση, που θαεπιτρέψει την ειρηνικήσυμβίωση όλων τωνεθνικών κοινοτήτωνσε ένα βιώσιμο ομοσπονδιακόκράτος, είναι επαινετήκαι πρέπει να υποστηριχθεί.Επίσης, ότι δεν έχωβασικές αντιρρήσειςστις αρχές που θέτειο Πρόεδρος Χριστόφιαςστη βάση για έναν«νέο συνεταιρισμό»που θα προταθεί στονλαό.

Παρ’όλα αυτά, δεν συμφωνώμε την άποψη πως μπορούμενα συμπεριφερόμεθασαν να μην υπάρχειτο προηγούμενο, πωςη μόνη μορφή συνεταιρισμούπου μας προτάθηκε– μετά την κατ’ αρχήνσυμφωνία μας γιαΔιζωνική ΔικοινοτικήΟμοσπονδία – ήταντο Σχέδιο Ανάν. Τοότι το Σχέδιο αυτόαπορρίφθηκε, με τοντρόπο που απορρίφθηκε,σημαίνει ότι υπάρχεικάποιο όριο – που προσδιορίζεταιαπό το λαϊκό αίσθημαπέρα από το οποίο τοτίμημα για την επιδίωξητού συνεταιρισμούδεν είναι παραδεκτό.Και αυτό με τη σειράτου σημαίνει πωςο συνεταιρισμόςδεν μπορεί να αποτελείμονόδρομο, του οποίουμάλιστα τα διλήμματακαι η κατάληξη μεθοδεύονταιγια να εξυπηρετηθούνεξωγενείς επιδιώξειςκαι συμφέροντα.

Παρ’όλα αυτά, παρόμοιεςμεθοδεύσεις δενείναι πρωτόγνωρεςστο Κυπριακό. Δενείναι καθόλου άσχετεςμε την καλλιεργούμενηεξωπραγματική αισιοδοξίαγια την έκβαση τωνσυνομιλιών καιείναι τόσο αναμενόμενες,όσο οι δυσκολίεςστις συνομιλίες.Κατά συνέπεια, η ευχήκαι η ελπίδα είναιπως, αυτή τη φορά, δενθα βρεθούμε απροετοίμαστοικαι πως υπάρχει ΣχέδιοΒ για την αντιμετώπισητων διλημμάτωντης επόμενης μέρας.Και η επόμενη μέραδεν είναι αυτή πουθα ακολουθεί τηνοποιαδήποτε κατάληξητων συνομιλιών,αλλά είναι μέροςτων συνομιλιών.

Τοπρώτο δίλημμα πουαντιμετωπίζουμε– ιδιαίτερα με τοδεδομένο άτι «καήκαμεστο χυλό» – είναιτο αν θα δεχτούμετην εκτροπή της διαδικασίαςκαι της συζήτησηςπρος την κατεύθυνσηπου υποδηλώνει η μεθόδευση.Η απόφαση σ’ αυτό τοσημείο θα ήταν πολύπιο εύκολη, αν είχαμεαντιμετωπίσει– σωστά και σε πιορεαλιστική βάση– κάποια θέματα τηςπροηγούμενης μέρας.Αναφέρομαι, βεβαίως,στην ανάγκη που υπήρχεκαι υπάρχει για ναεξηγήσουμε – ανεπίσημαέστω, αλλά με παρρησίακαι καθαρή γλώσσα– στους Ευρωπαίους,που δεν έχουν διαβάσειτο Σχέδιο Ανάν καιαπορούν γιατί τοαπορρίψαμε, τουςλόγους για τουςοποίους η βασικήπροσέγγιση της Γραμματείαςτου ΟΗΕ στο Κυπριακόείναι ασύμβατημε κάθε έννοια ανθρωπίνωνδικαιωμάτων καιΔικαίου – ευρωπαϊκούή άλλου.

Καιαυτό σημαίνει πως,για την επόμενη μέρα,θα πρέπει να έχουμεεπεξεργαστεί κάποιεςεναλλακτικές προτάσειςγια μια διαφορετική– ευρωπαϊκή, όπως διακηρύσσουμε– προσέγγισηστο Κυπριακό.

Ανόλα, ή έστω τα περισσότερα,έχουν γίνει χωρίςνα υπάρχει ΣχέδιοΒ, τότε «ας πάει καιτο παλιάμπελο» κατάτη λαϊκή ρήση.

Ανδεν έχουν γίνει,η ανάγκη για ΣχέδιοΒ είναι επιτακτικήκαι τα χρονοδιαγράμματαασφυκτικά.