Ομακροχρόνιοςπρογραμματισμόςπροϋπόθεση γιατηναπελευθέρωσητης αγοράςηλεκτρικήςενέργειας

(Άρθροτου Ραφαήλ Μ.Μαϊόπουλου, πουδημοσιεύτηκεστην«Καθημερινή»στις 13.10.02)

1.Ο ν. 2773/1999 για τηναπελευθέρωση τηςαγοράςηλεκτρικήςενέργειας δημοσιεύτηκετον Δεκέμβριο1999.

Η ψήφισητου νόμουαυτού, πουάλλαξε εκθεμελίων τονμέχρι τότετρόποοργάνωσης καιλειτουργίαςτου ηλεκτρικούτομέα τηςχώρας, έγινε χωρίςνα προηγηθεί ηδημόσιασυζήτηση και ηαντιπαράθεσηαπόψεων που ησοβαρότητα τουθέματοςεπέβαλλε.Κάποιοι από τους αρμόδιουςδενεπιθυμούσανμια τέτοιασυζήτηση,άλλοι προτίμησαννα σιωπήσουνκαι οιπερισσότεροιμάλλον δεν αντελήφθησαντηνκρισιμότητατου ζητήματος.Οι φωνές πουδημόσιαεξέφρασαν μια«άλλη άποψη»,επισημαίνονταςτην προβληματικότητατου, τότε,σχεδίου νόμουυπήρξαν ελάχιστεςκαι δεν έτυχαν τηςδέουσαςπροσοχής.

Σήμερα,σχεδόν τρίαχρόνια μετάτην ψήφιση τουνόμου, οηλεκτρικόςτομέας τηςχώραςβρίσκεται σεαδιέξοδο: ούτεανταγωνισμόςστην αγοράαναπτύσσεταιούτε νέες μονάδεςπαραγωγήςκατασκευάζονται.

Τηναδυναμία του ν.2773/1999 να επιτύχειτην«απελευθέρωση τηςαγοράςηλεκτρισμού»φαίνεται πως,τελικά,αντελήφθησανκαι οιαρμόδιοι, γι'αυτό και σήμεραεπιχειρούν τηντροποποίησή του.

Στοκείμενο αυτό (α)υποστηρίζεταιη άποψη πως και ηπροσπάθεια αυτήθα αποτύχει,αφού τοπροτεινόμενοσχέδιο νόμου,και με τις νέεςρυθμίσεις πουεισάγει (για τα«ΠιστοποιητικάΔιαθεσιμότηταςΙσχύος» κ.λπ.),διατηρείουσιαστικά τοίδιο «μοντέλο ανταγωνισμού»που σημείωσετην, σήμερα από όλους,ομολογούμενηαποτυχία και (β)προτείνεται η,κατά τη γνώμητου συντάκτη,αρμόζουσα λύσηστο πρόβλημα.

2.Το μοντέλοανταγωνισμούτου ν. 2773/1999 και τηςπροτεινόμενηςτροποποίησήςτου:

l Δενείναι συμβατόμε τον«μακροχρόνιοενεργειακό σχεδιασμό», στονοποίο ο ίδιος νόμοςστηρίζει την«ασφάλεια τουενεργειακούεφοδιασμού τηςχώρας», μεμοιραίασυνέπεια ούτετο μοντέλοαυτό αλλά ούτεκαι ο ενεργειακόςσχεδιασμός ναμπορούν «νόμιμα»ναλειτουργήσουν.

l Είναιμοντέλομεγάλωναβεβαιοτήτων γιαπαραγωγούς καικαταναλωτές,ασκόπωςπολύπλοκο καιδυσεφάρμοστο,που αγνοεί τιςιδιαιτερότητεςτου ηλεκτρικούμας συστήματοςκαι δενσυμβάλλει στηδημιουργίανέωνηλεκτροπαραγωγών.

3.Για το πρώτοζήτημα:

α.Ο ν. 2773/1999 και ηπροτεινόμενητροποποίησή τουθεσμοθετούν τόσοτον«μακροχρόνιοενεργειακόσχεδιασμό» όσοκαι τηλειτουργία της«ημερήσιαςαγοράς ηλεκτρικήςενέργειας».

Όμως,οβραχυχρόνιοςανταγωνισμόςτης «ημερήσιαςαγοράςηλεκτρικήςενέργειας» δενμπορεί ναασκηθεί στοπλαίσιο καικάτω από τουςπεριορισμούς του«μακροχρόνιουσχεδιασμού»και,αντιστρόφως, ο τελευταίοςεπιβάλλειμοντέλοανταγωνισμούδιαφορετικόαπό εκείνο της«ημερήσιαςαγοράς», αφού:

l ηεπιλογή του«μακροχρόνιουσχεδιασμού»επιβάλλει τηχορήγησηαδειώνηλεκτροπαραγωγήςύστερα απόδιαγωνισμούς, καιγιαισχύ-ενέργειακαι γεωγραφικήπεριοχή εγκατάστασηςτων μονάδωνπαραγωγής που θαέχουνκαθοριστεί στααντίστοιχαπενταετή-δεκαετήπρογράμματα,

l ηεπιλογή της«ημερήσιας αγοράςηλεκτρικήςενέργειας»συνεπάγεται:

- τηχορήγησηαδειώνηλεκτροπαραγωγήςόχι μεδιαγωνισμούςαλλά με άλλα«αντικειμενικά»κριτήρια και

- τονανταγωνισμό,για βραχυχρόνιεςπωλήσεις, στηνκαθημερινήδιαγωνιστικήδιαδικασία τηςαγοράς.

Καθέναξεχωριστά απότα δύο αυτάμοντέλαανταγωνισμούδιαθέτει εσωτερικήσυνέπεια καιμπορεί ναλειτουργήσειαυτόνομα, οσυνδυασμός τουςόμως, οδηγεί,αφού αυτάείναι μεταξύ τουςασύμβατα, σε μησυνεπές σύστημαοργάνωσης καιλειτουργίαςτου ηλεκτρικούτομέα, και αυτόακριβώςσυμβαίνει στονΝ. 2773/1999 και τηνπροτεινόμενη τροποποίησητου.

β.Την ασυνέπειααυτή του ν. 2773/1999 οιαρμόδιοι τη«διόρθωσαν», στηνπράξη, με τη...σιωπηρήκατάργηση τωνπερί μακροχρόνιουσχεδιασμούδιατάξεων του!

Χορήγησανάδειεςηλεκτροπαραγωγήςχωρίς να έχει εκδοθείη, επιβαλλόμενηαπό τον Νόμο,Υπουργική Απόφασηγια τονμακροχρόνιοσχεδιασμό, καιπαρότι ο Νόμοςορίζει ότι ηυλοποίηση τουμακροχρόνιουενεργειακού σχεδιασμούαποτελεί έναναπό τους«ειδικότερους όρουςκαι προϋποθέσεις»χορήγησης τωναδειώνηλεκτροπαραγωγή

4.Για το δεύτεροζήτημα:

α.Τοπροτεινόμενο μοντέλοανταγωνισμούδεν ευνοεί τηνανάπτυξη της ιδιωτικήςηλεκτροπαραγωγής, αφού,με την απουσίαμεσομακροπρόθεσμωνσυμβάσεωνπώλησηςηλεκτρισμού,επιβάλλει στουςηλεκτροπαραγωγούςυψηλούςεπιχειρηματικούςκινδύνους, πουδεν καλύπτονταιαπό τοναμφιβόλου αποτελεσματικότηταςμηχανισμό των«ΠιστοποιητικώνΔιαθεσιμότηταςΙσχύος».

Οιυψηλές αποδόσειςκεφαλαίου, πουαπαιτούνταιγια τηναντιμετώπισητων κινδύνωναυτών, δενμπορούν ναεπιτευχθούν, μετιμές ρεύματοςαποδεκτές απότην ελληνικήκοινωνία, ηοποία βλέπει τηνηλεκτρικήενέργεια ως ζωτικήςσημασίας«υπηρεσία κοινήςωφέλειας» και ωςβασικόσυντελεστή παραγωγήςκαι θεωρείακόμα και τιςσημερινέςτιμές υψηλές.

β. Ηπρόσφατηπρόταση τηςκατάπροτεραιότητα ένταξηςστο Σύστηματου 70% της ισχύοςτων νέωνμονάδων παραγωγήςείναι αμφίβολοαν μπορεί ναεφαρμοστεί (ωςαντίθετη μετην αρχή τηςίσηςμεταχείρισηςτων παραγωγών),και, επιπλέον,είναι «δώροάδωρο» για τουςπαραγωγούςεκείνους, πουδεν θα έχουνεξασφαλίσει τουςαπαραίτητουςπελάτες.

Σεσυνθήκεςμεγάλωναβεβαιοτήτων,χωρίςεξασφαλισμένηπελατεία νέοιπαραγωγοί δενθα υπάρξουν και,από την άλλημεριά, πελάτεςγια τους νέουςηλεκτροπαραγωγούςδεν θα βρεθούν, αν οιτελευταίοι δενμπορέσουν ναπείσουν ότιείναι σε θέσηνα προσφέρουνσυνέχεια στηνπαροχή ρεύματοςκαι χαμηλέςτιμές.

γ. Χωρίςτην ύπαρξη όμωςνέων παραγωγών,ούτε νέοιπρομηθευτέςηλεκτρισμούμπορεί ναυπάρξουν.

Ηπροτεινόμενηυποχρεωτική απότη ΔΕΗ διάθεση«ΠιστοποιητικώνΔιαθεσιμότηταςΙσχύος», μεστόχο ναυπάρξουν νέοιπρομηθευτέςστην αγορά, είναιπροβληματικήως προς τηνυλοποίηση τηςκαι σίγουρααναποτελεσματική:

- Πώς η ΔΕΗ θαυποχρεωθεί να«διαθέσει» ταμέσα παραγωγής,που της είναιαπαραίτητα γιατην εκπλήρωσησυμβατικών υποχρεώσεων,τις οποίες έχειαναλάβειέναντι πελατών της,επειδή ακριβώςείχεπροηγουμένωςεξασφαλίσειτηναπαιτούμενηπαραγωγικήισχύ; (Εκτός καιαν διατεθούνστουςπρομηθευτές,«πακέτο» με τα«Πιστοποιητικά»,και πελάτες της,θέλουν δενθέλουν!).

- Ακόμα, πώς ναδεχτεί κανείςότι θα υπάρξουνπρομηθευτές-μηπαραγωγοί πρόθυμοινα επενδύσουν«βαριά», για ναμπορούν νααγοράζουνηλεκτρικήενέργεια απότον μοναδικόπαραγωγό καισυγχρόνωςανταγωνιστήτουςπρομηθευτή, τηΔΕΗ, καικαταναλωτέςπου θαδιακινδυνεύσουν,μέσα σε κλίμααβεβαιότητας,την αλλαγή τουαξιόπιστου προμηθευτήτους;

δ. Ηπολύπλοκηδιαγωνιστικήδιαδικασία τηςημερήσιαςαγοράςηλεκτρισμούτουπροτεινόμενουμοντέλου ανταγωνισμούκανέναναπολύτως λόγούπαρξης δεν έχει,αφού από αυτήνεξαιρείταιυποχρεωτικά,λόγω των γνωστώντεχνικών καιοικονομικώνπεριορισμώντου ηλεκτρικούμαςσυστήματος, τοσύνολο σχεδόντων μονάδωνπαραγωγής.

5.Το μοντέλοανταγωνισμούτου ν. 2773/1999 απέτυχεκαι οποιαδήποτεαπόπειρα«επιδιόρθωσής»του, όπως ηεπιχειρούμενημε τηνπροτεινόμενητροποποίηση τουνόμου, είναιβέβαιο πωςεπίσης θααποτύχει.

Ημοναδική λύση,στηνπραγματικότητατης ελληνικήςαγοράςηλεκτρισμού,είναι ναεγκαταλειφθείτο μοντέλοαυτό και ναυιοθετηθεί έναάλλο, πιο«συντηρητικό»,απλούστερο, πουνα μην αγνοεί τιςιδιαιτερότητεςτης ελληνικήςαγοράς και ναείναι συμβατόμε τονμακροχρόνιοσχεδιασμό (όπωςαυτό που, με τηνονομασία«Σύστημα τουΚεντρικούΑγοραστή», είχεπροτείνει στηΔΕΗ, το 1997, ησύμβουλοςεταιρεία NERA ωςισοδύναμο μετο επιλεγέναποτυχημένομοντέλο).

Ένατέτοιο μοντέλοθα στηρίζεταιστις εξής κατευθυντήριεςαρχές:

l «Πρωταρχικόςστόχος» τηςαγοράςηλεκτρισμούείναι η, σεμακροχρόνιοορίζοντα, διασφάλισητων αναγκών τηςΧώρας σεηλεκτρικήενέργεια, επαρκούςποιότητας καιπροσιτών τιμών,και σε αυτόντον «πρωταρχικόστόχο»υποτάσσονταιόλοι οι άλλοι στόχοι.

l Ο«πρωταρχικός» αυτόςστόχοςεξασφαλίζεταιμε τονμακροχρόνιοπρογραμματισμό[και δεν«εξαρτάταιαποκλειστικάαπό την ανάληψηεπιχειρηματικούκινδύνου από τουςιδιώτες» (ΠρότασηΡΑΕ 27.2.02)].

l Αντικείμενοτουμακροχρόνιουπρογραμματισμούείναι, κυρίως, ηπρόβλεψη της ζήτησης,ο καθορισμός τηςαναγκαίας γιατην κάλυψη τηςισχύος και ηεπιλογή τουκαυσίμου καιτης περιοχής εγκατάστασηςτων μονάδων παραγωγής.

l Οανταγωνισμόςασκείται στοπλαίσιο τουμακροχρόνιουπρογραμματισμού,μεδιαγωνισμούςγια αγοραπωλησίαρεύματος μεμεσομακροχρόνιασυμβόλαια, γιαποσότητεςενέργειας,περιοχέςεγκατάστασητων μονάδωνκαι καύσιμο,καθορισμένααπό αυτόν. (Ο ανταγωνισμόςασκείται δηλ.πριν από τηνανάληψη σοβαρώνοικονομικώνυποχρεώσεων απότουςηλεκτροπαραγωγούςκαι δενεπιχειρείταισε μορφή πουσυνεπάγεταιτην, λόγω τωνπεριορισμώντου ηλεκτρικούμαςσυστήματος, αυτοκατάργησητου.)

l Ηανάπτυξηιδιωτικήςηλεκτροπαραγωγήςδιευκολύνεταιμε μακροχρόνιασυμβόλαιααγοραπωλησίαςρεύματος (καιδενεμποδίζεται από τιςαβεβαιότητεςτου πολύπλοκουμοντέλουανταγωνισμούτου ν. 2773/1999 και τηςπροτεινόμενηςτροποποίησηςτου).

6.Την τολμηρήπολιτικήαπόφαση τηςαλλαγής τουμοντέλουανταγωνισμούστην αγοράηλεκτρισμούείναι ανάγκηνα πάρει αμέσωςη πολιτικήηγεσία.Περιθώρια γιαάλλα λάθη δενυπάρχουν πλέον. Ηχώρα έχει ήδηεισέλθει σεπερίοδομεγάλωνελλειμμάτωνηλεκτρισμού!